Goedemorgen! Afgelopen week was de eerste bijeenkomst van de Masterclass Netpolitiek die ik volg. Inspirerend en leerzaam om met een groep met zo’n diverse achtergrond samen relevante vraagstukken te mogen verkennen. Komende week staan de nodige ontmoetingen op de planning, zo ook eentje om te verkennen hoe we de data achter Platformwerk.nl een boost kunnen geven. Om zo een nog beter beeld te krijgen van de kenmerken van kluseconomieplatformen die actief zijn op de Nederlandse markt. Om de week op zaterdag af te sluiten met een Masterclass Storytelling in fotografie van de bekende fotograaf Pie Aerts.

Afgelopen week kwam een interessante (tussen)uitspraak in de rechtszaak tussen FNV/CNV en Temper binnen. Omdat ik toch een avondje niets te doen had, schreef ik hier een uitgebreid stuk over. Intussen ook gepubliceerd op ZiPconomy en vandaag in deze nieuwsbrief. Fijne week!

Vertegenwoordigen FNV en CNV de werkenden in de platformeconomie? Niet volgens deze (tussen)uitspraak.

Is het legitiem dat een vakbond claimt op te komen voor de rechten van de platformwerker? Het is een vraag die regelmatig voorbijkomt in de rechtszaken die vakbonden in Nederland aanspannen tegen werkplatformen. Hoewel de vraag vaak wordt gesteld, blijft een antwoord veelal uit. Tot een (tussen)uitspraak van de rechter vandaag in de zaak tussen FNV/CNV en Temper.

Het is algemeen bekend dat platformwerkers lastig te organiseren zijn, mede ook door het gegeven dat er veel verschillende soorten platformwerk zijn, platformwerkers veel individueel te werk gaan, het een enorm heterogene populatie is en dat veel platformwerkers een relatief korte tijd via (of bij: dat is de discussie) een platform klussen uitvoeren. Als platformwerkers zich organiseren, dan gaat dit voornamelijk om bezorging. Vanuit een internationaal perspectief is in een minderheid van de protesten een vakbond betrokken.

Hoewel vakbonden in Nederland, en FNV in het bijzonder, veel rechtszaken tegen werkplatformen voeren, is het veelal niet transparant hoeveel platformwerkers de bonden vertegenwoordigen.

Waarom dit belangrijk is

De reden dat ik deze vraag belangrijk vind, is omdat ik het gevoel heb dat vakbonden de rechtszaken in de platformeconomie veelal niet voor de (huidige) werkenden voeren. Dit is het meest duidelijk bij de zaak tegen platform voor thuisschoonmakers Helpling. Het was vanaf de start duidelijk dat een ‘winst’ van de bond het faillissement van het platform zou betekenen. Waarna de schoonmakers niet terug zouden vallen op een baan met zekerheden in dienst bij een schoonmaakbedrijf, maar een ‘baan’ in het informele circuit. Hetgeen geschiedde.

Ook bij andere zaken, zoals die bij Uber Taxi (welke opereert in een markt met zelfstandigen waar de bonden zich nooit druk over hebben gemaakt) is de vraag over de legitimiteit van de vakbond als vertegenwoordiger een terechte vraag.

Het oordeel van de rechter over de legitimiteit

In de zaak van FNV tegen Temper heeft de rechter via een speciale procedure een 3-maanden periode opengesteld waarin werkenden die via Temper klussen uitvoeren zich konden aanmelden voor een ‘opt-out’ en ‘opt-in’, waarbij werkenden konden aangeven zich wel of niet te willen laten vertegenwoordigen door de vakbond. In totaal hebben 20.398 werkenden (15.298 na opschonen mbt dubbelingen) zich voor de optie ‘opt-out’ ingeschreven. Slechts 117 werkenden reageerden op de ‘opt-in’.

Vanuit de vakbonden kwam de kritiek dat Temper in de communicatie rondom deze opt-in/out periode niet-neutrale communicatie heeft verspreidt. De rechter ging hier niet in mee. Ik geloof best dat de toon van de communicatie vanuit Temper gekleurd was en je zou kunnen zeggen dat zij een oneerlijke positie hebben. Het platform kan immers eenvoudig alle werkenden bereiken en de vakbond niet. Alleen het feit dat zoveel mensen zich hebben afgemeld na de oproep van Temper en de inspanningen van FNV slechts hebben geleid tot 117 ‘opt-in’ reacties zegt ook echt wel wat over het draagvlak van FNV onder deze groep werkenden.

Gisteren oordeelde de rechter dat “het grote aantal opt-out verklaringen door de Temper-werkers aanleiding geeft voor beëindiging van de collectieve actie, maar alleen voor zover de ingestelde vordering strekken ter bescherming van het belang van de Temper-werkers”. De rechter vervolgt: “de vervolgens te beantwoorden vraag is welk deel van de procedure kan worden voortgezet, en dus welke van de ingestelde vorderingen niet alleen strekken ter bescherming van het belang van de Temper-werkers.”

Of, om het in de woorden van Temper samen te vatten: “De rechtbank concludeert dat alle vorderingen die de vakbonden hebben ingediend namens mensen die via Temper werken, of hebben gewerkt, worden beëindigd. De vakbonden mogen enkel nog verder procederen over hoe werken via een digitaal werk-
prikbord in algemene zin geduid moet worden. Oorspronkelijk vroegen vakbonden de rechter om vast te stellen wat de juridische relatie tussen Temper en de werkende is.

De vakbonden stelden te spreken namens alle mensen die via Temper werken of hebben gewerkt. In reactie daarop hebben tenminste 15.000 mensen zich gemeld bij de rechtbank met de boodschap deze zaak niet in hun belang te vinden en daarom niet vertegenwoordigd te willen worden door de vakbonden. Aan die
wens wordt nu gehoor gegeven.”

Tot slot

Deze uitspraak zet de vraag over legitimiteit van vertegenwoordiging weer op de agenda. En hoewel de uitspraak niets zegt over het eindoordeel of Temper een freelanceplatform of een uitzendburau is, zal het vakbonden wel dwingen om het op de inhoud te spelen en misschien nu wel echt naar de werkenden te gaan luisteren.

Dat klinkt misschien logisch, maar ik denk dat veel zaken niet voor de platformwerkers, maar voor het ‘grotere plaatje’ worden gevoerd. Freelancers naar het uitzendconstruct en de cao en vervolgens de flexibiliteit uit het uitzendconstruct wringen. In mijn ogen is dit niet de juiste weg, ook omdat het de vraag is of de zekerheid die je hebt bij het uitvoeren van dagklussen via een uitzendmodel eerder een vorm van schijnzekerheid is. Iets wat we ook concludeerden in een onderzoek naar de verschillen tussen uitzend- en freelanceplatformen voor dagklussen.

Hoewel we echt iets moeten met de arbeidsmarkt (en dan heeft het mijn voorkeur om te gaan naar zekerheden en verplichtingen los van de contractvorm), is het de vraag of het heilig verklaren van het dienstverband de juiste weg is. Misschien is de vraag stellen, ook in dit geval de vraag beantwoorden.

Dat er onvrede is onder platformwerkers, en dan zeker onder hen waar de impact van het algoritme op de toegang tot, aansturing en controle het grootst is, valt niet te ontkennen. Bij demonstraties bij het Uber hoofdkantoor, welke veelal door FNV worden georganiseerd, zie je op de spandoeken van de bond en de borden die de chauffeurs vasthouden dan ook nooit staan ‘ik wil in dienst’. Wel heel veel andere zaken: transparantie in – en uitlegbaarheid van – algoritmes, toegang tot data, inspraak en een lagere commissie. Dit zijn problemen waar platformwerkers over heel de wereld mee zitten, wat bijvoorbeeld ook duidelijk werd in de zaak rondom ‘Robo-firing’ van de Worker Info Exchange. Experts roepen op om betere regulering, ook omdat zij zien dat deze technologie steeds meer in het reguliere werkveld wordt toegepast.

Misschien is deze uitspraak een keerpunt en doet het vakbonden beseffen dat de stem van de werkende in de toekomst nu echt moet worden meegenomen. En de discussie niet over de platformeconomie, maar over de gehele arbeidsmarkt en de impact van technologie hierop in de toekomst gaat. Misschien een naïeve gedachte, maar duidelijker dan dit gaat het echt niet worden.

Delen is simpel, logisch, maar vaak nog niet rendabel. Zo kunnen we dat veranderen.

Drie weken geleden deelde ik mijn gedachten (zie hier, wel even scrollen naar beneden) mijn gedachten n.a.v. het event “Navigating the Sharing Economy and Its Transformative Impact” bij Spui25 in Amsterdam. Deze week verscheen een blog over dit evenement, geschreven door Claartje Vogel en met foto’s van Jasper Claus) over het event dat ging over deeleconomie en duurzaamheid.

Tijdens dit event blikten Nicole Stofberg, Ananda Groag, Harmen van Sprang, Daan Weddepohl, Gerjan den Hertog en ondergetekende terug op 12 jaar deeleconomie: het moment dat Time Magazine de deeleconomie als een van de ontwikkelingen die de wereld zou kunnen veranderen presenteerde.

Waarom is dat nog niet gebeurd? Wat moeten we doen voor meer positieve impact? Deze vragen stonden centraal in deze discussie. Nu mooi samengevat in dit artikel op de website van het lectoraat Platformeconomie aan de Haagse Hogeschool. Conclusie: we hebben een systeemverandering nodig. En tot die tijd doet iedereen zijn/haar uiterste best om binnen een beperkt systeem er toch nog iets van te maken…

Het hele stuk is terug te lezen via deze link.

In de media

Een leuk en informatief stuk dat vorige week is gepubliceerd naar aanleiding van het event van de ABU over platformen en uitzendwerk waar ik eerder over schreef. Te lezen via deze link.

Een arbeidsmarktplatform biedt kansen voor uitzenders om te groeien. Maar hoe zet je die stap van ‘traditionele’ uitzender naar platformuitzender? Het één moet samen gaan met het ander. “Ga niet Uber nadoen, maar ga uit van jouw eigen kracht”, adviseert platformexpert Martijn Arets.

Contact

Inspiratie opgedaan en advies of onderzoek nodig bij vraagstukken rondom de platformeconomie? Of op zoek naar een spreker over de platformeconomie voor een online of offline event? Neem gerust contact op via een reply op deze nieuwsbrief, via mail ([email protected]) of telefoon (06-50244596).

Bezoek ook mijn YouTube kanaal met ruim 300 interviews over de platformeconomie en mijn persoonlijke website waar ik regelmatig blogs deel over de platformeconomie. En lees mijn boek ‘Platformrevolutie – Van Amazon tot Zalando, de impact van platformen op hoe wij werken en leven’. Interesse in mijn foto’s? Check dan mijn foto pagina.