Goedemorgen! Afgelopen week weer de platformeconomie in de meest ruime zin van het woord verkend toen ik door Imagro was gevraagd een presentatie te geven over de kansen van platformen voor een coöperatie van (sier)telers. Voor mij een kans om weer eens in een voor mij hele nieuwe sector te duiken. Als je vorige weer niet onder een steen hebt geleefd heb je vast meegekregen dat FNV twee rechtszaken tegen Deliveroo heeft gewonnen. In deze editie een uitgebreide analyse van het debat. En doe wat voorzetjes én voornemens hoe we hier een oplossing voor kunnen bedenken. Fijne week!
Rechtbank: fietskoeriers van Deliveroo zijn werknemers – NRC
Afgelopen week deed de rechter uitspraak in twee zaken die FNV tegen Deliveroo heeft aangespannen: “Het was een opmerkelijke uitspraak van de Amsterdamse kantonrechter dinsdag, met mogelijk verstrekkende gevolgen. Deliveroo-bezorgers zijn volgens diens oordeel geen zzp’ers en kunnen dus aanspraak maken op een arbeidsovereenkomst. Bovendien valt Deliveroo onder de cao beroepsgoederenvervoer, zo besloot de rechter.” Vanzelfsprekend is Deliveroo het niet met de uitspraak eens en gaat in beroep.
Op korte termijn verandert er niets voor Deliveroo: ZZP bezorgers kunnen (via een gang naar de rechter) aanspraak maken op een dienstverband en hiermee aanspraak maken op alles dat in de CAO beroepsvervoer is opgeschreven. Nadeel is wel dat zij dan een stuk minder vrij zijn dan in de huidige status van Freelancer. Wanneer zij aan het werk zijn, iets dat ze dan relatief ver van te voren moeten inplannen, zijn zij verplicht om alle opdrachten van de werkgever op te volgen. Volgens Deliveroo wordt 40% van de bestellingen minimaal eenmaal geweigerd door bezorgers, zonder daar op te worden afgerekend. Dat is voorbij wanneer zij in dienst zijn.
De reacties op de uitspraak zijn wisselend. FNV en anderen die voor een ‘eerlijke’ arbeidsmarkt streven zijn vanzelfsprekend erg blij met de uitspraak. Zeker omdat afgelopen zomer een eerste rechtszaak tegen Deliveroo was verloren. Econoom en journalist Martin Visser was ook duidelijk in zijn nieuwsbrief ‘achter de cijfers’:
“Het is best mogelijk dat er amper maaltijdbezorgers in loondienst willen werken. Waarom pensioen opbouwen? Waarom WW-rechten opbouwen? Waarom niet een mooie prijs per bezorging in plaats van urenlang beschikbaar zijn tegen het minimumloon? Wie doet de FNV hier dan een plezier mee?
Juist daarom is het zo relevant dat het arbeidsrecht geen keuzemodel is. De FNV zegt wellicht hier op te komen voor die riders. Maar uiteindelijk gaat het om een veel groter belang, namelijk het bewaken van de grenzen van het zzp-schap. Deliveroo kon via deze constructie concurreren met andere bezorgdiensten die hun fietsers niet gedwongen laat zzp’en. Vakbond FNV wil juist voorkomen dat er steeds meer concurrentie op arbeidsvoorwaarden gaat ontstaan. In die zin behartigde de bond niet zozeer het belang van specifiek deze groep riders, maar van alle werkenden.”
Anderen vonden de aandacht voor Deliveroo de aandacht van de ‘echte’ discussie afleiden. Hugo-Jan Ruts vatte dit mooi in de volgende tweet samen: “Ik herhaal het nog maar eens. De politiek aandacht voor Deliveroo riders (=minder dan 2000 parttimers, veelal studenten) problematiek staat in geen verhouding tot de stilte over debat goede afspraken voor 1 miljoen echte zzp’ers.” Daar wil ik aan toevoegen dat de maaltijdbezorgers die niet via een platform werken met zo’n 99% (mijn schatting) de overgrote meerderheid vormen. Van hen hebben we geen idee wat de omstandigheden zijn.
De zaak tegen Deliveroo gaat dan natuurlijk helemaal niet om Deliveroo en haar 2.000 riders. De zaak gaat over de angst van organisaties als FNV dat door platformisering mensen van een categorie met enkele zekerheid (en bijdrage aan onze welvaartsstaat) naar een status met geen zekerheid en zeggenschap verschuift. Begrijpelijk en belangrijk, maar wat wel zonde is dat er erg veel over de ‘workers’ wordt gepraat, maar niet mét de workers. Want de flexibiliteit van het platform model van kunnen werken wanneer je wilt en klussen accepteren of weigeren zoveel je wilt is iets dat lastig te vangen is binnen een werkgever <> werknemer relatie.
Uit deze zaak en de communicatie om de zaak heen valt het mij op dat de discussie voornamelijk over 3 punten gaat:
- De status van de aanbieder en het gegeven dat een werkgever <> werknemer relatie niet de flexibiliteit biedt waar deze groep workers op zit te wachten;
- De grijze mist die om algoritmes die bepalen wie welke klus krijgt hangt. En op het moment dat een platform als ‘onbetrouwbaar en alleen uit op financieel gewin’ wordt gepositioneerd is die grijze mist een prima manier om aannames te poneren dat daar slechte zaken gebeuren;
- De discussie over portabiliteit van reputatie data.
Omdat het tijd is voor oplossingen en duidelijkheid zal ik dit jaar dan ook extra aandacht besteden aan deze drie punten. In deze nieuwsbrief, maar ook met interviews en events. Juist omdat ik denk dat er oplossingen te bedenken zijn die dit debat verder kunnen helpen.
Status aanbieder
De discussie van het al dan niet flexibel willen zijn van de aanbod kant is gebaseerd op aannames en eenzijdig onderzoek en bevindingen. Hier moeten we meer over willen weten wat deze doelgroep nu echt wil. En ook of deze doelgroep verschilt met de doelgroepen die voorheen dit soort werkzaamheden uitvoerde. Hoewel ik de uitspraken begrijp dat het arbeidsrecht geen ‘keuzemodel’ is, is het wel de moeite waard om te kijken waar de schoen wrikt dat het werkgever <> werknemer model (evt. via een Payroll of Uitzend constructie) niet voor platformen bruikbaar is. Dan heb ik het natuurlijk alleen over de flexibiliteit van het model, niet over het belastingvoordeel waarbij opdrachtgevers onder de streep minder betalen en opdrachtnemers onder de streep netto meer verdienen. Maar echt over de flexibiliteit in werken. En of het mogelijk is om hier consessies in te doen door bijvoorbeeld het verlagen van regeldruk. Zo moet je als werknemer bijvoorbeeld minimaal 3 uur achter elkaar werken. Dat is vast ooit een keer ergens voor bedacht, maar wat zou er gebeuren als je daar 1 uur van maakt? Misschien is de opkomst van platformen een mooie aanleiding om eens te toetsen of de bedachte variabelen uit het verleden nog steeds relevant zijn.
Intransparantie algoritmes
Bijna alle partijen in het debat hebben wantrouwen over wat er in die black box van het algoritme gebeurt. Krijgt een aanbieder minder opdrachten naarmate hij of zij vaker een opdracht weigert? Krijgt iedereen een zelfde vergoeding of wordt hier op basis van personal pricing in gediscrimineerd? Het is belangrijk om te onderzoeken hoe deze grijze mist kan worden opgelost. Dat is voor iedereen beter, aangezien er nu vanuit de ‘aanvallers’ veel wordt gesproken op basis van aannames en vanuit de ‘verdediging’ op basis van niet openbare en daarmee standaard niet 100% betrouwbare informatie.
Natuurlijk kun je zeggen dat de overheid inzicht moet hebben in deze algoritmes, maar ik denk niet dat dat de oplossing is. Ik denk meer aan een zogenaamde ’trusted 3rd party’. Een soort van algoritme of data accountant. Die kan controleren of afgesproken variabelen in het algoritme zijn verwerkt. Ik vermoed dat de uitkomsten van dit soort accountancy rapporten zwaar zal tegenvallen: de meeste platformen zijn echt de slechtste niet. Misschien wat saai, maar het is wel zo.
Portabiliteit reputatie data
Als je voor een ander platform wilt werken, dan wil je de reputatie data mee kunnen nemen. Dat is de gedachte van velen. In principe hebben we in Europa natuurlijk al de AVG/GDPR. Je kunt dus al jouw data opvragen bij een platform. Op het moment dat platformen een standaard voor export van deze data afspreken, dan wordt het ook makkelijker om deze te importeren. Dit is overigens ook van groot belang voor de platformen: zij kampen met het ‘newbie dilemma’. Op het moment dat er een nieuwe aanbieder zich meldt zal deze wanneer het platform een open marktplaats constructie heeft (vraag kiest uit een selectie aanbod) moeite hebben om klussen te krijgen. Vragers kiezen vanzelfsprekend voor iemand met veel recensies. Het importeren van reputatie data kan dat probleem oplossen.
Natuurlijk is dat minder eenvoudig dan dat het lijkt: de reputatie data zal waarschijnlijk moeten worden omgezet naar meer algemene reputatie variabelen als punctueel, komt afspraken na, etc. Omdat het gegeven dat jij een goede waardering als Airbnb host hebt niet zegt of je ook een goede chauffeur voor Uber bent. Dat je je afspraken nakomt, op tijd komt en snel reageert wel. Daarnaast zal ook blijken dat de toegevoegde waarde van reputatie data bij platformen met een on demand transactie (taxi, maaltijdkoerier) niet al te waardevol is voor de buitenwereld en voornamelijk als intern HR tool kan worden gebruikt.
Conclusie
Hoewel de uitspraak van de rechter duidelijk is, zie ik deze als een tussenstation op een weg waarin we moeten onderzoeken hoe de voordelen van de platformen kunnen worden gevangen, maar dan wel met duidelijkheid en de gewenste zekerheden voor deze betreffende doelgroep aanbieders. Wordt vervolgd….
Full Q&A: DoorDash CEO Tony Xu and COO Christopher Payne on Recode Decode – Recode
Tijdens mijn bijna dagelijkse fietstocht van Houten naar Utrecht (Universiteit of mijn eigen kantoor) luister ik veel podcasts. Interessant zijn dan altijd interviews met oprichters van platformen die worden geïnterviewd over het hoe en waarom van beslissingen uit het verleden en nog belangrijker: hun idee over de volgende stappen.
Zo ook dit interview op Recode Decode (aanrader! fijn kritisch, zeker voor amerikanen) met de oprichter van DoorDash, een platform dat in 2013 is gestart, waar bijna een miljard aan investeringen in zit (o.a. van Softbank, who else…) en zichzelf omschrijft als een bedrijf dat: ‘enables small businesses to provide its customers with local delivery services.’
DoorDash is begonnen als food delivery platform. De motivatie: als je het logistieke spel van food delivery in de vingers hebt, dan kun je alles bezorgen. Klinkt logisch. Dit is iets dat je overigens bij al dit soort spelers ziet: beginnen in een niche in een sector en breiden van daar uit. Vaak wel binnen dezelfde sector. Dat verklaart ook dat veel platformen van die generieke namen hebben. In de merknaam Deliveroo zit niet het woord eten, in de naam Helpling niet het woord schoonmaken. Toen ik de voormalig directeur Helpling Nederland een keer vroeg of ze van plan zijn om ook andere diensten aan te bieden in de toekomst, was zijn antwoord letterlijk: “als we alleen bij schoonmaak zouden willen blijven dan hadden we ons platform wel Cleanling genoemd”. Helder. Uber is trouwens een uitzondering, die gebruikt de naam Uber gevolgd door de activiteit: UberEats, UberDrive, etc.
Het interview op Recode geeft een mooi inkijkje naar de groeistrategie van een dergelijk bedrijf. Maar misschien nog belangrijker: ook een inkijkje in de toekomst van het bedrijf en de sector. De ambitie van het bedrijf is om (kleine) winkels / ondernemingen hun klanten te laten helpen met een ‘local delivery service’. Dus niet zozeer alles opslaan in een magazijn zoals Bol en Amazon doen, maar echt van winkel naar klant.
Dit soort services, mits goed opgezet en mits de voorwaarden voor álle stakeholders goed zijn, zouden in de toekomst veel goeds kunnen doen voor lokale retailers. Als lokale retailer kun je jouw klantgroep met het zelfde gemak bedienen als zij gewend zijn van de grote online retail ketens, je kunt je klantengroep uitbreiden naar klanten uit heel de stad en daarmee de afzet vergroten.
Eigenlijk precies ook wat de logistieke aanbieders nu doen voor restaurants zonder eigen bezorging. Enige ‘zorg’ die ik heb is dat veel retailers niet echt ondernemers zijn. Dat heb je kunnen zien bij de opkomst van e-commerce en hoe retailers daar (niet) op hebben ingespeeld. De toevoeging van ‘local delivery’ vraagt voor een retailer ook een andere mindset. Deels praktisch: zo zal de voorraad in een systeem moeten worden ingevoerd (en bijgehouden!). Maar ook deels strategisch: meer afzet via local delivery geeft de kans om van de winkel op de dure meters nog meer een experience te maken, terwijl de voorraad bijvoorbeeld in een ander deel van de stad is opgeslagen. Kansen genoeg, maar dat geeft dus geen zekerheid of die ook zullen worden benut….
Uber adds a ‘clean air fee’ in London to help drivers upgrade to electric cars – The Verge
“London residents who use Uber will have to pay an extra 15 pence (USD $0.19) per mile under the ride-hail company’s new Clean Air plan. The surcharge will go toward helping Uber drivers switch from dirty, fossil fuel burning cars to cleaner, battery-electric versions — with the goal of having all cars on the app be fully electric in London by 2025
.”
Dat is dan weer het mooie van een bedrijf dat een gefragmenteerde markt via een app centraliseert: die kunnen ook positieve veranderingen in een stad of samenleving versnellen. Daarnaast levert de centralisatie ook een stuk schaal- en inkoopvoordeel op en kun je bijvoorbeeld collectief inschrijven op subsidie programma’s.
Driving Uber, freelancing, babysitting: shutdown workers scramble for cash – Vox
“As the shutdown drags on, government contractors are struggling to afford medication, baby formula and other necessities.”
Het is natuurlijk heel bijzonder (bijzonder idioot) dan 1 iemand een hele regering op slot kan zetten. Daar zit echt een foutje in het systeem en het is een enorm teken van disrespect voor een groep mensen die essentieel zijn voor het reilen en zeilen van een heel land.
Intussen zijn er ontzettend veel ambtenaren die door het uitblijven van de betaling van salarissen op zoek zijn naar andere manieren om aan inkomen te komen. De kluseconomie (gig economy) lijkt een ‘oplossing’ te bieden. Om via een platform aan het werk te gaan heb je geen opleidingen nodig en je kun binnen een paar dagen aan de slag. Daarnaast wordt je vaak wekelijks uitbetaald, wat handig is bij hoge financiële nood. Misschien dat deze ‘shutdown’ wel een enorme boost is voor de gig economy in de Verenigde Staten.
Is dat goed nieuws? Ik denk het niet.
- De situatie is natuurlijk onverantwoord: deze mensen horen gewoon bij de baan te blijven die ze hadden. Fijn dat de gig economy zorgt voor extra inkomsten, maar dat veranderd niets aan de kern van hun probleem;
- Een plotselinge explosie aan de aanbodkant van een platform brengt weinig goeds: de vraag zal het zelfde blijven, dus een zelfde hoeveelheid werk zal onder een grotere groep werkers worden verdeeld;
- Dit is vooral slecht nieuws voor degenen die al werkten en voor hun inkomen afhankelijk waren van het platform: zij kunnen opeens minder werken en hebben minder inkomsten. Deze stap zorgt dus eigenlijk voor een vervelend sneeuwbal effect.
Onderzoeker Niels van Doorn zag nog wel in onderstaande tweet één kortetermijn lichtpuntje voor de bestaande gig workers: door ambtenaren aan te dragen voor het platform ontvangen zij een ‘referral’ bonus van het platform. En dat is inderdaad kortetermijn denken, want op het moment dat er genoeg aanbod is, is er geen noodzaak voor nieuwe workers en zal het platform deze bonus dan ook heroverwegen.
Event
6th International Workshop on the Sharing Economy | Call for contributions
Op 28 en 29 juni 2019 vind de 6e editie van de ‘International Workshop on the Sharing Economy plaats in Utrecht. Voor mij was de eerste editie in 2015 mijn eerste ‘confrontatie’ met de academische wereld. Een zaal met ruim 80 mensen, waarvan ik er slechts één kende. Een verademing. Intussen heb ik ook de andere 4 voorgaande edities bezocht, was een keer keynote speaker en heb 2 papers gepresenteerd. Dit jaar maak ik deel uit van het organisatie team.
Deze week is de call for applications open gegaan, vanaf april kun je je ook als bezoeker registeren. Ik kan iedereen aanbevelen hier heen te gaan. Het is super interessant om de paper presentations van internationale onderzoekers aan te horen en met hen in gesprek en debat te gaan. We verwachten zo’n 75 contributions in meerdere disciplines. Voor mij zijn deze academische events een waardevolle bron van inspiratie en informatie geweest. Doe er je voordeel mee.
In de media
Deliveroo-bezorgers zijn geen zzp’ers: Wat voor gevolgen heeft dit? | NU – Het laatste nieuws het eerst op NU.nl
De rechter heeft geoordeeld: bezorgers van Deliveroo zijn geen zzp’ers, maar schijnzelfstandigen. De contracten zijn niet bespreekbaar, de tarieven zijn te laag, en de werkdagen zijn niet flexibel genoeg. Wat betekent dit oordeel voor andere platformbedrijven?
Contact
Inspiratie opgedaan en advies of onderzoek nodig bij vraagstukken rondom de platformeconomie?
Neem gerust contact op via een reply op deze nieuwsbrief, via mail ([email protected]) of telefoon (06-50244596).
Bezoek ook mijn YouTube kanaal met ruim 400 interviews over de platformeconomie en mijn persoonlijke website waar ik regelmatig blogs deel over de platformeconomie.
