Platformbedrijven moeten sinds 2023 gegevens van aanbieders delen met de Belastingdienst. Welke gevolgen heeft deze nieuwe wet? Hoe kunnen we komen tot betere regelgeving? Onderzoekers Ahmed Darwish en Martijn Arets delen lessen.

Platformexploitanten zijn sinds 2023 verplicht gegevens van verkopers te verzamelen en te delen met de Belastingdienst. Deze zogenoemde Directive on Administrative Cooperation (DAC7) zorgen voor meer transparantie over inkomsten die mensen verdienen via digitale platformen via een rapportageverplichting. Ook moet het de fiscus helpen fraude te bestrijden.

Doet de wet wat de Europese Raad ermee beoogt? Hoe kan het beter? Als onderdeel van de Platform Economy Research Group aan de Haagse Hogeschool namen wij, Ahmed Darwish en Martijn Arets, de ontwikkeling en de effecten van de wet onder de loep. Hoewel de wet op het eerste gezicht logisch en praktisch lijkt, zijn er in de praktijk nogal wat problemen en vragen van ondernemers. Wat kunnen beleidsmakers hiervan leren?

5 lessen voor regelgeving in de platformeconomie

1. Zorg voor duidelijke richtlijnen
2. Bied ondersteuning
3. Raadpleeg belanghebbenden vooraf
4. Implementeer regels op basis van bedrijfsgrootte
5. Zorg dat overheidsinstellingen klaar zijn voor de nieuwe wet

Wat is DAC7?

DAC7 is een Europese richtlijn die de fiscale transparantie over inkomsten via digitale platformen moet verbeteren. Op 1 januari 2023 moesten alle lidstaten van de Europese Unie deze richtlijn in hun belastingwetgeving opnemen (DAC7, Artikel 2.1). Sindsdien zijn digitale platformen verplicht de inkomsten van verkopers te identificeren, te verifiëren en te rapporteren.

De wet geldt specifiek voor platformen die vraag en aanbod van producten en diensten samenbrengen (DAC7, Article 1.8). Zij moeten de gegevens van verkopers op hun platform delen met de Belastingdienst. Dit kunnen verkopers zijn van goederen, zoals tweedehandsspullen (Marktplaats, Vinted) en nieuwe goederen (Bol, Amazon). Ook verkoop en verhuur van vakantiehuizen (AirBnb, Booking) valt onder deze wet. Het kan verder ook gaan over leveranciers van diensten, denk aan taxichauffeurs (Uber, Lyft), oppas (Charlie Cares) of maaltijdbezorging (Thuisbezorgd, UberEats).

Elk platform waar verkopers bepaalde diensten of goederen kunnen aanbieden aan andere gebruikers, valt mogelijk onder de richtlijn. Het maakt niet uit of het platformbedrijf in de EU is gevestigd, zolang de verkopers maar inwoner zijn in de EU. Lidstaten wisselen de gegevens ook onderling uit. Webwinkels die alleen eigen producten verkopen, vallen niet onder de nieuwe wetgeving.

De EU maakt zo slim gebruik van de kracht en informatiepositie van digitale platformen. Zij hebben namelijk toegang tot informatie over markten die voorheen uiterst gefragmenteerd waren. Voordat platformen vraag en aanbod digitaal samen brachten, verhandelden mensen namelijk ook al producten en diensten. Hoewel ze soms verplicht waren hun inkomsten op te geven, deden velen dat niet. De Belastingdienst had geen zicht op hun inkomsten. Platformen kunnen overheden dus helpen om informatie te verkrijgen over onzichtbare markten (European Commission, Rationale).

Waarom deze casestudie?

Dat digitale platformen gebruikersgegevens delen met overheidsinstanties, lijkt eenvoudig en logisch. Maar in de praktijk blijkt de invoering van de richtlijn ingewikkelder. Er zijn namelijk veel verschillen tussen nationale overheden en tussen digitale platformen onderling. Hoewel de platformeconomie voornamelijk uit kleine bedrijven bestaat, lijken wetten vooral gericht op grotere bedrijven met meer middelen om data op te slaan en te verwerken. De markt van platformbedrijven is namelijk vooral een MKB-markt. Volgens de ‘Monitor online platformen 2023’ (CBS, 2023) hebben 64,2 procent van de 1.600 Nederlandse platformbedrijven 2 of minder werknemers. Slechts 5 procent van deze bedrijven heeft meer dan 100 werknemers. 

Wij deden een verkennende casestudie van DAC7, waarbij we ons richtten op de Nederlandse context. We interviewden allerlei betrokken partijen en experts, onder wie platformondernemers, -vertegenwoordigers, experts van de Belastingdienst en wetenschappers. We analyseerden de richtlijn, de implementatie ervan en de impact op de platformeconomie. Zo kwamen we tot vijf aanbevelingen voor toekomstige beleidsinitiatieven rondom de platformeconomie.

Voordelen

De belangrijkste voordelen van DAC7 zijn:

1. Minder fraude door data-uitwisseling

Door data uit te wisselen kunnen ondernemers en overheden samenwerken om belastingfraude tegen te gaan. Dat nationale overheden gegevens uitwisselen, is slim. DAC7 bevordert ook grensoverschrijdende belastingnaleving, omdat sommige (grote) digitale platformen in meerdere landen actief zijn. De uitwisseling van gegevens maakt het eenvoudiger om inkomsten te monitoren (European Commission, Rationale). Door de inkomsten transparant te maken, kan de Belastingdienst ook beter beoordelen of iemand voor fiscale doeleinden ondernemer is of niet. DAC7 geldt alleen binnen de EU, maar bevordert ook internationale samenwerking met landen buiten de EU dankzij de afstemming op OESO-richtlijnen. Omdat gebruikers weten dat hun inkomensgegevens gedeeld worden, zullen zij bewuster zijn dat zij mogelijk belasting moeten betalen. DAC7 helpt zo niet alleen belastingfraude op te sporen, maar ook te voorkomen. Het succes hangt af van het vermogen van de Belastingdienst om de gegevens te verzamelen en betrouwbaar te verwerken. Ook is het belangrijk dat platformen DAC7 op de juiste manier implementeren en hun gebruikers er goed over informeren.

2. Betere samenwerking tussen overheden en platformondernemers

Technologische ontwikkelingen gaan razendsnel en daardoor loopt beleid vaak achter. Een transparante samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven vermindert de informatiekloof en bevordert wederzijds kennis en vertrouwen. DAC7 is een stap in de juiste richting. Met hun waardevolle data kunnen platformen overheden helpen bij handhaving en regulering, mits de processen werkbaar zijn en de impact op bedrijfsprocessen en dataverzameling proportioneel.

3. Verbetering van KYC-processen

DAC7 standaardiseert Know Your Customer (KYC)-processen, want platformen moeten gegevens over gebruikers (zoals naam, adres en belastingnummers) allemaal op dezelfde manier verzamelen, verifiëren en rapporteren aan nationale belastingautoriteiten. Deze standaardisering vermindert compliance-kosten, verhoogt voorspelbaarheid voor gebruikers en kan de basis zijn voor andere wetgeving (Vidal, 2024).

Nadelen

De nieuwe richtlijn heeft dus een hoop potentiële voordelen, maar hij is verre van perfect. Uit onze analyse blijken de belangrijkste nadelen:

1. Een te brede definitie, te krappe tijdslijn en gebrek aan richtlijnen voor platformen

De tijdslijn van beleidskeuzes en implementatie waren ronduit krap. Zo nam de Eerste Kamer op 20 december 2022 een definitieve beslissing over de DAC7-wet en moesten bedrijven die minder dan twee weken later (1 januari 2023) al geïmplementeerd hebben. Het was ook verwarrend voor platformen dat DAC7 per lidstaat op een ander moment geïmplementeerd moest zijn (Trolley, 2024). Hoewel alle lidstaten op hetzelfde moment klaar moesten zijn voor DAC7, namen sommige overheden meer tijd dan anderen (European Commission, 2023). Dit was vooral moeilijk en kostbaar voor platformen die in meerdere lidstaten actief zijn.

Veel platformen vonden de richtlijn onduidelijk en dat leidde tot onzekerheid. De bepalingen van de richtlijn bevatten brede en vage formuleringen. Daarnaast was de gebruikte definitie van wat een platform binnen deze wetgeving nu precies betekende abstract en onduidelijk. Sommige ondernemers maakten te hoge nalevingskosten, omdat ze bang waren voor boetes. Deze onzekerheid en onduidelijkheid had ook zijn weerslag op aanbieders van platformen, die soms ineens meer persoonlijke data moesten delen terwijl niet duidelijk was waarom. 

Vanwege deze krappe deadline gaf de Belastingdienst platformen wel wat meer tijd en coulance, een zogenaamde ‘zachte landing’. De fiscus probeerde ondertussen platformen goed te informeren en op weg te helpen. Nu die fase erop zit, gaat de Belastingdienst langzaam over op strengere handhaving.

2. Hoge nalevingskosten en ongelijkheid

Met DAC7 legt de Europese overheid ondernemers een zware administratieve last op. Dat geldt nog het meest voor kleine en middelgrote bedrijven (mkb). De richtlijn lijkt vooral gericht op hele grote platformen, maar de verplichtingen zijn ook van toepassing op kleinere spelers. Voor hen zijn de kosten voor dataverzameling, opslag en rapportage hoog. Het werk en de kosten die zij moeten investeren om aan de wet te voldoen, belemmeren groei en innovatie. Waar in de OESO-richtlijn een uitzondering is meegenomen voor kleine platformbedrijven tot 1 miljoen euro omzet, heeft de EU in de DAC7- richtlijn geen uitzondering meegenomen (OECD MRDP, 2020).

3. Mogelijke afname van deelname aan platformen

Strengere rapportageverplichtingen maken verkopen via digitale platformen minder aantrekkelijk. Gebruikers worden terughoudend omdat zij niet kunnen overzien wat de Belastingdienst met de gerapporteerde gegevens gaat doen en welke impact dat heeft op de belastingheffing. Sommige gebruikers besloten uit onzekerheid zelfs buiten het platform om te gaan werken. Onderzoek toont aan dat kennis van DAC7-regels de bereidheid om via platformen te werken verlaagt. Gebruikers krijgen het gevoel dat de overheid ze streng in de gaten houdt. Dat leidt tot wantrouwen (Mol & Molho, 2024).

4. Extra verzamelen van privacygevoelige gegevens

Om te voldoen aan DAC7 moeten platformen soms extra persoonlijke data opvragen en opslaan van hun aanbieders. Dit is het meest zichtbaar bij platformen die bemiddelen in vraag en aanbod van tweedehands goederen. Zij slaan data op die niet essentieel is voor de transactie en dat is een privacy risico.

• Beperkte capaciteit van belastingdiensten

Ten slotte twijfelen platformondernemers eraan of de Belastingdienst in staat is om te gaan met de enorme hoeveelheid data. De Belastingdienst geeft aan dat de DAC7-data een nieuwe bron van informatie is voor inspecteurs. De fiscus wil eerst weten hoe betrouwbaar de data is, voordat inspecteurs het zullen gebruiken voor handhaving. Als de fiscus in de toekomst aanleiding heeft om te denken dat mensen de wet niet naleven, zullen inspecteurs kiezen voor andere handhavingsinstrumenten, bijvoorbeeld een reguliere controle. Daarbij kan de inspecteur de gerapporteerde DAC7-data gebruiken om na te gaan of de opgegeven belastinginformatie klopt. Hoewel de Belastingdienst optimistisch is over hun vermogen om grote datasets te analyseren, zijn platformen kritisch. Totdat zij zien wat het oplevert, voelt voldoen aan de richtlijn als een buitenproportionele last.

Conclusie: 5 lessen voor betere richtlijnen

1. Zorg voor duidelijke richtlijnen en een realistische tijdslijn

De eerste les is dat wetgeving gepaard moet gaan met heldere, consistente en toegankelijke richtlijnen. Dat maakt het eenvoudiger voor kleine tot middelgrote ondernemers om te voldoen aan de regels. Veel problemen bij de naleving van DAC7 kwamen voort uit verwarring over de wetgeving. Die verwarring ging zowel over de rapportageverplichting als over de gevolgen voor de belastingheffing. Ook blijkt een realistische tijdslijn voor implementatie belangrijk.

2. Bied ondersteuning

De tweede les is dat starters en andere kleine ondernemers ondersteuning nodig hebben om complexe wetten na te leven. Deze ondernemingen hebben meestal geen juridische afdeling. Daardoor weten ze soms niet welke invloed wetgeving heeft op hun bedrijf en hoe ze aan de regels moeten voldoen. Gerichte ondersteuning helpt ondernemers strategieën voor naleving te ontwikkelen. De overheid dwong platformen zelf tijd en middelen te investeren in juridisch advies, nalevingsexpertise en het uitbesteden van datatransmissie. Dat ontmoedigde hun investeerders en belemmerde groei. Autoriteiten moeten daarom gerichte ondersteuning ontwikkelen voor het mkb, zoals:

1. Eenvoudige checklists, tijdlijnen en stap-voor-stap-instructies, zoals de door de Belastingdienst opgezette informatiepagina over DAC7;
2. Gerichte nalevingsondersteuningsprogramma’s en adviesdiensten. Zo heeft de Belastingdienst via intermediairdagen en koepelorganisaties informatieve presentaties over DAC7 gehouden;
3. Toegang tot digitale tools en oplossingen.

Het is cruciaal om mkb’ers actief op de hoogte te brengen van deze ondersteuning. Ook zou de overheid de platformgebruikers moeten informeren. Ondersteuning in communicatie of een publieke informatiecampagne kan namelijk zorgen voor meer acceptatie en bewustwording.

3. Raadpleeg belanghebbenden vooraf

Het is verstandig zo vroeg mogelijk in gesprek te gaan met platformondernemers over nieuwe regels. Op die manier kunnen beleidsmakers wetgeving en richtlijnen ontwikkelen die goed aansluiten bij de praktijk. Na de invoering van DAC7 voelden belanghebbenden zich niet altijd gehoord. In dit geval kreeg de internetconsultatie vooraf nauwelijks reacties, omdat te weinig kleine ondernemers ervan af wisten of DAC7 niet als prioriteit op de agenda hadden staan.Grote platformen hadden het gevoel dat er weinig gedaan werd met hun feedback. Een eerdere consultatie op nationaal niveau zou hier van toegevoegde waarde kunnen zijn.

Samenwerking verbetert de effectiviteit van de wetgeving, vooral bij complexe bedrijfsmodellen en in onvoorspelbare situaties. Het geeft ook beleidsmakers inzicht in de processen en variabelen binnen een op het eerste oog homogene populatie van bedrijven. Verder zorgt het voor meer vertrouwen en transparante communicatie tussen ondernemers en beleidsmakers.

4. Implementeer regels op basis van bedrijfsgrootte

De vierde les is dat de regeldruk niet buitenproportioneel mag zijn. Hoewel je van bedrijven mag verwachten dat zij hun klant goed kennen (KYC), kunnen te hoge financiële en administratieve lasten nieuwe investeringen ontmoedigen en groei belemmeren. Een aanbeveling is richtlijnen proportioneel toe te passen op basis van de omvang van het platform. Terwijl de Europese Commissie en de OESO dachten dat de nieuwe regels alleen de grote platformen zouden raken, vielen middelgrote en kleine platformen binnen de regels.

Een betere aanpak zou een gecategoriseerde structuur zijn, waarbij rapportageverplichtingen worden afgestemd op de grootte of omzet van een onderneming. De kosten en bijkomende werklast van het naleven van de regels moeten in verhouding staan tot de omvang van het bedrijf. Zo raken kleine ondernemers niet overbelast of oneerlijk benadeeld ten opzichte van grote, gevestigde concurrenten.

Daarnaast moeten beleidsmakers opletten als ze de scope bij het ontwerp van een wet verbreden. Dit gebeurde bij de totstandkoming van DAC7 meerdere keren. Dat ging te makkelijk en nu is het de vraag of de last die DAC7 met zich meebrengt opweegt tegen de mogelijke nadelen.

5. Zorg dat overheidsinstellingen klaar zijn voor de nieuwe wet

De vijfde en laatste les is dat overheidsinstellingen zoals de Belastingdienst vooraf klaar moeten zijn voor de nieuwe regels. De technologie en het team moeten de uitvoering en opvolging van de richtlijnen aankunnen. Zo ervaarden platformen een hoge drempel door de complexe rapportagemethode. De Belastingdienst biedt geen eigen portaal voor ondernemers om de rapportage in te dienen. Platformbedrijven moeten daarom in hun eigen software een toegangspoort ontwikkelen die direct communiceert met de systemen van de Belastingdienst, of gebruik maken van tussenpersonen die hier tussen de 1.300 en 1.800 euro voor in rekening brengen (NRC, 2025).De Belastingdienst erkent dit nu en werkt aan een eenvoudiger systeem. Maar nu hebben ondernemers het gevoel dat ze tijd en geld hebben verspild aan zaken die ze later weer moeten aanpassen. Met kleinschalige tests vooraf zou je dit in het vervolg kunnen voorkomen.

Bronnen en dankwoord

Wij danken de experts die hebben meegewerkt aan dit onderzoek door middel van interviews en feedback op dit artikel. In het bijzonder Chantal Malfeyt (Marktplaats), Joey van Angeren (Vrije Universiteit Amsterdam), Pepijn Niesten (Booka Rentals), Juan Manuel Vázquez (UvA), Jasper van Schijndel (PwC) en Dion Egiyan (PwC). Ook danken wij Merel Hillen van de Haagse Hogeschool voor de coördinatie en organisatie.

Bronnen:

1. Anu Bradford ‘The False Choice Between Digital Regulation and Innovation’ (7 March 2024) 118 Northwestern University Law Review 2.
2. Alexander Kobakhidze ‘Challenges for Digital Platform Operators as DAC7 Looms’ (Bloomberg Tax, 2022) <https://news.bloombergtax.com/daily-tax-report-international/challenges-for-digital-platform-operators-as-dac7-looms>.
3. Anthony Mark A. Gutierrez, ‘Decode: Taxing the Digital Economy’ (2021) 65 Ateneo LJ 1028.
4. Apostolos Thomadakis and Vieri Ceriani ‘EU Corporate Taxation in the Digital Era – The Road to a New International Order’ (2023) CEPS-ECMI Task Force Report, Centre for European Policy Studies.
5. Andrew Victor Kofman ‘Small Businesses, Big Burdens: Harnessing RegTech to Help SMEs Meet Compliance Requirements’ (Utica University, May 2023) <https://www.proquest.com/openview/9362ac6fced977c55c22013bbd9f28d3/1?pq-origsite=gscholar&cbl=18750&diss=y>. 
6. Bicchieri, C., Fatas, E., Aldama, A., Casas, A., Deshpande, I., Lauro, M., Parilli, C., Spohn, M., Pereira, P., & Wen, R. (2021). In science we (should) trust: Expectations and compliance across nine countries during the COVID-19 pandemic. PLoS One, 16(6), e0252892. <https://doi.org/10.1371/journal.pone.0252892>.
7. Boer, K., & Gribnau, H. (2018). Legal aspects of behaviourally informed strategies to enhance tax compliance. In tax nudges (pp. 53–64). <https://doi.org/10.2139/ssrn.3295964>.
8. Batrancea, L., Nichita, A., Olsen, J., Kogler, C., Kirchler, E., Hoelzl, E., Weiss, A., Torgler, B., Fooken, J., Fuller, J., Schafner, M., Banuri, S., Hassanein, M., Alarcón-García, G., Aldemir, C., Apostol, O., Bank Weinberg, D., Batrancea, I., Belianin, A., & Zukauskas, S. (2019). Trust and power as determinants of tax compliance across 44 nations. Journal of Economic Psychology. <https://doi.org/10. 1016/j.joep.2019.102191>.
9. Catherine Mpolokeng Sephapo, Michael Colin Cant, Johannes Arnoldus Wiid ‘Tax Compliance: An Administrative Burden for Small Business Enterprises (SME’S)’ 13 Corporate Ownership & Control 4.
10. Daan Arends, Jesse Peeters, Wouter Kolkman ‘DAC7 adds reporting obligations for EU digital platform operators’ (International Tax Review, 2022) <https://www.internationaltaxreview.com/article/2a7cstq7ub837k2cbbm68/dac7-adds-reporting-obligations-for-eu-digital-platform-operators>.
11. Daniel Bunn ‘A Summary of Criticisms of the EU Digital Tax’ (Tax Foundation – Europe, 2018) <https://taxfoundation.org/research/all/eu/eu-digital-tax-criticisms/>.
12. ‘DAC7: Rationale’ (European Commission) <https://taxation-customs.ec.europa.eu/taxation/tax-transparency-cooperation/administrative-co-operation-and-mutual-assistance/dac7_en#rationale>.
13. ‘DAC7: Lessons Learned – The Dutch Tax Authority shows leniency, but compliance is expected.’ (RSM) < https://www.rsm.global/netherlands/en/insights/dac7-lessons-learned-dutch-tax-authority-shows-leniency-compliance-expected>.
14. Daisy Ogembo and Vili Lehdonvirta ‘Taxing Earnings from the Platform Economy: An EU Digital Single Window for Income Data?’ (2020) British Tax review (1): 82-101.
15. Dejan Ravšelj, Polonca Kovač, Aleksander Aristovnik ‘Tax-Related Burden on SMEs in the European Union: The Case of Slovenia’ 10 Mediterranean Journal of Social Sciences 2.
16. ‘EU Adopts Tax Transparency Rules for Digital platformen (DAC7)’ Ernst and Young <https://go.ey.com/39ukiw8>.
17. European Commission. (2016). A European Agenda for the collaborative economy. In The European Economic and Social Committee.
18. European Commission. (2020). Tax fraud and evasion – better cooperation between national tax authorities on exchanging information
19. Gerhard Huemer ‘Productivity growth in Europe is hampered by high administrative burdens and lack of finance’ (SMEUnited, 15 May 2024) <https://www.smeunited.eu/news/productivity-growth-in-europe-is-hampered-by-high-administrative-burdens-and-lack-of-finance>.
20. Huws, U., Spencer, N. H., Syrdal, D. S., & Holts, K. (2017). Work in the European Gig Economy: Research results from the UK, Sweden, Germany, Austria, The Netherlands, Switzerland and Italy. Foundation for European Progressive Studies. <https://uhra.herts.ac.uk/bitstream/handle/ 2299/19922/Huws_U._Spencer_N.H._Syrdal_D.S._Holt_K._2017_.pdf>.
21. Ian Bradley, ‘Automatic Exchange of Information (AEOI) services: DAC7, DAC8 and CESOP’ Ernst and Young <https://www.ey.com/en_za/financial-services/aeoi>.
22. ‘Inside DAC7: The EU’s Newest Tax Directive & Its Implementation Status’ (24 October 2024, Trolley) <https://trolley.com/learning-center/dac7-implementation-progress/>.
23. Josef Bergt, ‘A New Era of Tax Transparency: An of DAC7 and its Implications for International Tax Compliance’ (Chambers and Partners, 2023) <https://chambers.com/articles/a-new-era-of-tax-transparency-an-of-dac7-and-its-implications-for-international-tax-compliance>.
24. José Van Dijck, J. (2021). Seeing the forest for the trees: Visualizing platformization and its governance. New Media & Society, 23(9), 2801– 2819. <https://doi.org/10.1177/1461444820940293>.
25. Jane Wang, ‘Taxing the Digital Economy: Theory, Policy and Practice’ (2021) 27 Auckland U L Rev 458.
26. ‘Key Administrative Burdens Faced by Revenue’s Small and Medium Sized Business Customers’ (Revenue.ie , March 2008) <https://www.revenue.ie/en/corporate/documents/research/admin-burden-report.pdf>.
27. Kogler, C., Batrancea, L., Nichita, A., Pantya, J., Belianin, A., & Kirchler, E. (2013). Trust and power as determinants of tax compliance: Testing the assumptions of the slippery slope framework in Austria, Hungary, Romania and Russia. Journal of Economic Psychology, 34, 169–180. <https:// doi.org/10.1016/j.joep.2012.09.010>.
28. Kathleen DeLaney Thomas, ‘Taxing the Gig Economy’ (2018) 166 U Pa L Rev 1415.
29. Kirchler, E., Hoelzl, E., & Wahl, I. (2008). Enforced versus voluntary tax compliance: the “slippery slope” framework. Journal of Economic Psychology, 29(2), 210–225. <https://doi.org/10.1016/j. joep.2007.05.004>.
30. Kaido Künnapas, Begoña Pérez Bernabeu, Katariina Kuum, and Karl Oskar Pungas, ‘Taxes on the Digital Economy’ (2023) Springer International Publishing 101.
31. ‘Kleine Marktplaatsen kunnen nauwelijks aan verplichte belastingrapportage voldoen’ (16 January 2024, NRC) <https://www.nrc.nl/nieuws/2025/01/16/kleine-marktplaatsen-kunnen-nauwelijks-aan-verplichte-belastingrapportage-voldoen-a4879757”

32. KPMG Malta, ‘DAC7 – New reporting obligations for digital platformen’ (KPMG, April 2021) <https://assets.kpmg.com/content/dam/kpmg/mt/pdf/2021/04/dac7-new-reporting-obligations-for-digital-platformen.pdf> accessed 12 August 2024.
33. Laura Crockett, ‘Taxing Uncertainty: Electronic Commerce’ (2013) 4 Geo Mason J Int’l Com L 383.
34. Lidia Vidal, ‘KYC: The EU Digital Service Act Adds to platformen’ DAC-7 Duties’ (19 February 2024, Pinsent Masons) <https://www.pinsentmasons.com/out-law/analysis/kyc-the-eu-digital-services-act-adds-platformen-dac7-duties>.
35. Madeleine Merkx, ‘Exchange of Information and Administrative Cooperation between Countries in a Globalished and Digital Economy’ (2022) 15 Erasmus L Rev 73.
36. Maciej Nyka & Karolina Zapolska, ‘The Impact of the DAC7 Directive on the Functioning of platformen and Platform Operators, from the Perspective of the Legal Model of Their Collaboration with Individuals’ (2024) 29 Bialostockie Studia Prawnicze 177.
37. Mol, J.M., Molho, C. ‘Information about changes in platform economy taxation diminishes optimism regarding future use’ J Econ Sci Assoc (2024). <https://doi-org.ezproxy.hhs.nl/10.1007/s40881-024-00160-y>.
38. ‘Model Rules for Reporting by Platform Operators with respect to Sellers in the Sharing and Gig Economy’ (OECD, 2020).
39. ‘Monitor online platformen 2023 – Cijfermatig inzicht in de kenmerken en ontwikkeling van online platformen in Nederland’ (Centraal Bureau voor de Statistiek, 2024) <https://www.cbs.nl/nl-nl/longread/rapportages/2024/monitor-online-platformen-2023/2-demografie>.
40. Michael Wenzel ‘Tax Compliance and the Psychology of Justice: Mapping the Field’  Taxing Democracy 2002: 41-70.
41. Nathalie Bravo ‘The Meaning of Platform Under DAC7: More Clarity Needed’ (Wolters Kluwer, 2023) < https://kluwertaxblog.com/2023/06/27/the-meaning-of-platform-under-dac7-more-clarity-needed/>.
42. Nevia Čičin-Šain and Joachim Englisch, ‘Joint audits under the new DAC 7’ (Kluwer International Tax Blog, 2021) <https://kluwertaxblog.com/2021/06/01/joint-audits-under-the-new-dac-7/> accessed 12 August 2024.
43. ‘New Survey Reveals that SMEs Struggle with The EU’s Sustainable Finance Framework’ (Eurochambers, 2023) <https://www.eurochambres.eu/publication/new-survey-reveals-that-smes-struggle-with-the-eus-sustainable-finance-framework/>.
44. ‘Non-transposition of EU legislation: Commission takes action to ensure complete and timely transposition of EU directives’ (27 January 2023, European Commission) <https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/inf_23_262>.
45. Pieter Buyl and Annelies Roggeman ‘Do SMEs Face a Higher Tax Burden? Evidence From Belgian Tax Return Data’ (2019) 28 Prague Economic Papers 6 pp729-747.
46. Paula Rosado Pereira ‘Online platformen and Taxes in the EU: A Compatible Match?’ (Springer, 2023) Law, Governance, Technology Series 57 < https://doi.org/10.1007/978-3-031-40516-7_8>.
47. Ramona Ciobanu, ‘Administrative Cooperation in the Field of Taxation’ (2017) 7 Law Rev 62.
48. Rebecca Harding ‘Creating a Modern Digital Trade Ecosystem: The economic case to reform UK law and align to the UNCITRAL Model Law on Electronic Transferrable Records (MLETR)’ (International Chamber of Commerce United Kingdom, 2021) <https://iccwbo.uk/products/united-kingdom-creating-modern-digital-trade-ecosystem>.
49. Roczniewska, M., & Higgins, E. T. (2019). Messaging organizational change: how regulatory ft relates to openness to change through fairness perceptions. Journal of Experimental Social Psychology, 85, 103882. <https://doi.org/10.1016/j.jesp.2019.103882>.
50. Stanislav Bilek, Iveta Kmecova, and Michal Tlusty ‘The impact of taxes and administrative activities of SMEs on their performance’ (2021) SHS Web of Conferences 92, 02006.
51. Thomas Fetzer & Bianka Dinger, ‘The Digital Platform Economy and Its Challenges to Taxation’ (2019) 12 Tsinghua China L Rev 29.
52. Thomas Poell, David Nieborg, and José van Dijck ‘Platformisation’ (2019) Volume 8 Internet Polic Review Issue 4.
53. Vazquez, Juan Manuel, Tax Reporting by Digital platforms under DAC7: A Proportionality Assessment (PhD Thesis, University of Amsterdam, Forthcoming May 2025)
54. ‘What is the Collingridge dilemma and why is it important for tech policy?’ (Demos Helsinki) <https://demoshelsinki.fi/2022/02/15/what-is-the-collingridge-dilemma-tech-policy/>.
55. Wahl, I., Kastlunger, B., & Kirchler, E. (2010). Trust in authorities and power to enforce tax compliance: an empirical analysis of the “Slippery Slope Framework.” Law & Policy, 32(4), 383–406. <https:// doi.org/10.1111/j.1467-9930.2010.00327.x>. 

Er zijn steeds meer online platformen om freelancers met korte klussen te matchen. Waarin verschillen deze online klusplatformen ten opzichte van de traditionele uitzendbureaus? Internationaal platformexpert Martijn Arets en universitair HRM-deskundige Jeroen Meijerink deden onderzoek. Zij interviewden een aantal platformen en kregen input van diverse experts.

De afgelopen jaren is het aandeel van online klusplatformen die bemiddelen tussen vraag en aanbod van werk gegroeid. Deze groei is het sterkst te zien in platformen die bemiddelen tussen een individuele werkende en een zakelijke afnemer. Het ING Economisch Bureau voorspelde in 2018 dat in 15 jaar, afhankelijk van de ontwikkeling van techniek en regelgeving, 20 tot 70 procent van de uitzendmarkt zal verlopen via online platformen. En hoewel deze spectaculaire groei nog niet is terug te zien in de cijfers, kabbelt het maatschappelijk debat rustig voort.

Een van de meest prangende discussies rondom platformwerk is die van de status van de werkende. Sommige platformen werken volgens een freelance constructie, anderen kiezen voor een uitzendconstructie. Volgens velen is de flexibiliteit en autonomie van de werkende alleen mogelijk vanuit het freelancemodel. Anderen weerleggen dit en wijzen erop dat een platform prima via een uitzendconstructie kan werken. In debatten hierover ontbreekt veelal een diepgang in de verschillen en overeenkomsten tussen deze modellen en de manier waarop platformen individuele werkenden het mogelijk maken om autonoom en flexibel te werken.

Universitair docent Jeroen Meijerink van de Universiteit Twente (vakgroep Human Resource Management) en onafhankelijk platformexpert Martijn Arets (o.a. auteur Platformrevolutie) vonden dat de tijd rijp is om duidelijkheid in dit debat te brengen. Niet met de ambitie om een uitspraak te doen over de juridische status van werkenden, maar om de verschillen en overeenkomsten in bemiddelingsactiviteiten van zowel freelance- als uitzendplatformen in de to-business markt in kaart te brengen. Om hiermee het debat te voeden met relevante inzichten vanuit de praktijk en wetenschap.

Online klusplatformen

Online klusplatformen verwijzen naar organisaties die gebruik maken van informatietechnologie (inclusief mobiele applicaties, kunstmatige intelligentie en software-algoritmen) om vraag en aanbod van kortdurende arbeid (klussen) op elkaar af te stemmen. Deze platformen kenmerken zich door hun marktplaatsfunctie: zonder tussenkomst van een menselijke intercedent kunnen opdrachtgevers en werkenden elkaar vinden, beoordelen en de gehele transactie, inclusief betaling, afhandelen. Bekende voorbeelden van klusplatformen zijn Uber, Fiverr, Upwork, Helpling, Temper en YoungOnes. Klusplatformen verschillen van elkaar in het soort klant dat zij bedienen (zakelijk of consument), de status van de werkende (freelance, uitzend of ander statuut), het soort uit te voeren werkzaamheden, de manier waarop de match wordt gemaakt (algoritme of voorselectie door platform), waar de uitvoer van de klus plaatsvindt (online of offline) en de manier waarop het platform invloed uitoefent op het uitvoeren van de klus. In alle gevallen heeft het platform als ‘private regulator’ een belangrijke sturende rol: het bepaalt spelregels onder welke voorwaarden de transactie plaats kan vinden, wie wel en niet toegang hebben tot het platform en hoe de prijs voor een klus wordt bepaald.

Om een goede vergelijking te maken tussen online klusplatformen die werken met freelancers en platformen die werken middels een uitzendconstructie, richten we ons hier alleen op online platformen die middels een marktplaatsmodel vraag en aanbod samenbrengen voor een zakelijke klant (zogenoemde to-business [2B] platformen).

Online klusplatform versus uitzendbureau

Om de verschillen en overeenkomsten in kaart te brengen tussen platformen die met een freelance- of uitzendmodel werken, is het belangrijk om eerst te begrijpen wat de overeenkomsten en verschillen zijn tussen een platformbemiddelaar en een traditionele bemiddelaar voor korte klussen: het uitzendbureau. Online klusplatformen en uitzendbureaus lijken in de kern veel op elkaar. Beiden voorzien hun klant van tijdelijk personeel dat werkzaamheden uitvoert bij en onder toezicht van de klant. Om de verschillen en overeenkomsten te kunnen duiden, hebben wij interviews gehouden met vertegenwoordigers van zes online klusplatformen en een juridische specialist arbeidsrecht.

In onderstaande tabel zijn de verschillen en overeenkomsten samengevat:

Uitzendbureaus en klusplatformen verschillen met name in de manier waarop de match tussen werkenden en de klant tot stand komt. Waar bij uitzendbureaus de intercedent de klant ontzorgt in het vinden van de juiste werkende, biedt een klusplatform (marktplaats) een online omgeving waar de klant een opdracht plaatst en de werkende direct reageert en communiceert met de klant. Het platform zorgt ervoor dat zoekkosten worden verlaagd, maar verlegt ook het werk dat voorheen door een intercedent wordt gedaan naar de klant en de werkende. De klant stelt namelijk zelf de opdrachtomschrijving op, kiest wie de klus uiteindelijk gaat doen en kan in veel gevallen een favorietenpool aanmaken van werkenden die zijn bevallen. Dit zorgt voor veel flexibiliteit en autonomie (ownership) bij de klant en werkende. Zo kent een platform geen openingstijden en is er geen informatie-asymmetrie gecreëerd door losse databases van intercedenten en regio’s. Het ‘eigenaarschap’ van (het contact met) de werkende ligt immers niet bij een intercedent: werkende en klant zijn in grote mate in controle over de (totstandkoming van de) transactie.

Hoewel ook uitzendbureaus flexibiliteit bieden, faciliteren online klusplatformen – althans in theorie – wat we hyperflexibliteit noemen (d.w.z. bijna onmiddellijke, on-demand werving van werkenden zonder tussenkomst van een menselijke intermediair). Het directe contact tussen klant en werkende in combinatie met het ontbreken van openingstijden, zorgt voor lage transactiekosten en een hoge snelheid van matching. Zo vond en contracteerde een klant op een van de geïnterviewde platformen op een zaterdagmorgen binnen twee minuten een werkende voor een opdracht op diezelfde dag.

Wij verwachten dat uitzendbureaus eerder werkenden in dienst hebben die langdurige en/of zeer specifieke opdrachten uitvoeren bij een klant, omdat deze voldoende inkomsten opleveren voor de uitzender die de hoge(re) transactiekosten die komen kijken bij het ontzorgen van de klant rechtvaardigen. Online klusplatformen zullen, voor nu, vooral de focus leggen op de dagklussen. Zo gaf één van de geïnterviewde vertegenwoordigers van een klusplatform aan dat de gemiddelde opdracht op het platform zeseneenhalf uur duurt.

Samenvattend stellen online klusplatformen klanten en werkenden in staat om zelf transacties te initiëren, af te handelen en te controleren. Dit zorgt ervoor dat klusplatformen bijzonder geschikt zijn om te voorzien in de vraag naar hyperflexibele, tijdelijke arbeid. In wezen dragen klusplatformen verantwoordelijkheden (die de menselijke intermediairs van uitzendbureaus uitvoeren) over aan klant en werkende met behulp van technologie. Als zodanig bieden klusplatformen ‘low-frills services’ aan hun gebruikers, wat de bedrijfskosten voor het platformbedrijf verlaagt, maar de administratieve lasten voor klantorganisaties verhoogt (die bijvoorbeeld zelf online oproepen moeten opstellen en publiceren, werknemers moeten selecteren en een pool van favoriete kandidaten bijhouden). Het is overigens de vraag of het uitzetten van een klus via een platform netto meer of minder werk voor klant of werkende oplevert: klanten dienen immers ook met een intercedent af te stemmen en contact te houden.

Verschillen tussen uitzend- en freelance platformen

Nu de verschillen en de overeenkomsten tussen uitzendbureaus en online klusplatformen duidelijk zijn, is het tijd om de verschillen en overeenkomsten tussen online klusplatformen die gebruikmaken van het uitzend- versus freelancestatuut voor de werkende te verkennen. In de onderstaande tabel zijn de verschillen weergegeven.

Hoewel er overeenkomsten zijn, zijn er ook de nodige verschillen. Het belangrijkste verschil zit in de status van de werkende. Uitzendplatformen hebben de werkenden in dienst en zijn daarom onderworpen aan collectieve arbeidsvoorwaarden van het platformbedrijf en/of die van een klant. Dit heeft effect op de volgende aspecten:

1. Vergoeding
2. Verantwoordelijkheid
3. Verzekering en sociale zekerheden
4. Vervanging

Vergoeding

Uitzendplatformen werken volgens de geldende CAO. Dit resulteert in een vast uurloon, waar klanten in tijden van schaarste aan arbeidskrachten een toeslag op kunnen rekenen, maar ook vaste toeslagen. Freelance platformen werken met zelfstandige ondernemers die vrij zijn om een eigen uurtarief te bepalen. Afhankelijk van hoe het matchmakingproces technisch is georganiseerd, doet de freelancer of de klant een voorstel voor het uurtarief. Sommige freelance platformen stellen de klant en freelancer in staat binnen het platform te onderhandelen over het tarief. Het is niet vreemd om te verwachten dat in de toekomst dit soort onderhandelingen worden geautomatiseerd, net als bij de ‘surge pricing’ van Uber, waar vraag en aanbod wordt gestuurd door middel van een dynamisch pricing algoritme. Om een ‘race to the bottom’ te voorkomen, hebben sommige freelance platformen een minimumtarief ingesteld. Hoewel freelancers in staat zijn een eigen prijs te bepalen, is het de vraag in hoeverre dit een reëel scenario is, zeker in een laagconjunctuur en/of overaanbod aan werkenden op het platform. In dergelijke gevallen bestaat het risico dat het eerder genoemde minimumtarief gelijk komt te staan aan het maximumtarief.

Verantwoordelijkheid

Uitzendplatformen zijn verplicht – volgens de (Nederlandse) wet – om de arbeidsveiligheid van werknemers te waarborgen door middel van de zorgplicht. Dit betekent onder meer dat uitzendplatformen formeel verplicht zijn om te beoordelen of de arbeidsomstandigheden bij de opdrachtgever veilig zijn. In de praktijk is het veelal zo dat de inlenende partij Arbo-technisch veilige werkomstandigheden moet kunnen garanderen. Een dergelijke verplichting bestaat niet voor freelance platformen.

Hoewel dit een belangrijk verschil is op papier, is het de vraag in hoeverre uitzendplatformen die werkenden en klanten faciliteren met een online marktplaats in staat zijn om aan deze zorgplicht te voldoen. Het uitzendplatform heeft immers beperkt contact met haar klanten, omdat de transactie voornamelijk door de werkende en opdrachtgever georganiseerd wordt. De rol van het platform in de transactie is daardoor beperkt, wat haaks zou kunnen staan op het concept zorgplicht. Daar komt bij dat de transacties die via uitzendplatformen worden georganiseerd vooral dagklussen betreffen, waardoor het voor de uitzender economisch niet haalbaar is om voor iedere klus de risico’s te bepalen.

Daartegenover staat dat de klant van een (uitzend)platform wellicht meer verantwoordelijkheid voor de transactie zal voelen: de klant is immers verantwoordelijk voor het organiseren van de transactie en dit proces is lastig uit te besteden aan een derde partij. In dit geval maakt het niet uit of de transactie via een freelance- of een uitzendplatform verloopt. Wij adviseren dit verder te onderzoeken.

Verzekering en sociale zekerheden

Een van de grootste verschillen tussen freelance- en uitzendplatformen betreffen verzekeringen en sociale zekerheden voor werkenden. Werkenden bij een uitzendplatform zijn in dienst van het platform en hebben daarbij recht, op basis van hun cao, op bepaalde verzekeringen en vergoedingen voor arbeidsongeschiktheid, ziekteverlof, vakantiegeld, WW en ouderschapsverlof. Voor freelance platformen geldt deze verplichting niet: de werkenden dienen dit zelf te organiseren. In sommige gevallen is het voor freelancers laagdrempelig om een verzekering via het platform af te sluiten, zowel voor langere periode of per gewerkte klus. Hoewel freelance platformen de zelfstandige ondernemers niet kunnen dwingen zich te verzekeren, kunnen zij dit wel stimuleren. Een ‘badge’ van een WA- of arbeidsongeschiktheidsverzekering in een profiel maakt een freelancer bijvoorbeeld aantrekkelijker om in te huren.

Dit wil echter niet zeggen dat werkenden via uitzendplatformen vanzelfsprekend beter af zijn dan werkenden via freelancerplatformen. Het dienstverband van uitzendkrachten wordt bij ziekte direct beëindigd en werkenden via een uitzendconstructie bouwen in de eerste 78 weken (de A fase), afhankelijk van of er wel of niet met een uitzendbeding wordt gewerkt, geen garantie op werk op. Je zou kunnen zeggen dat het begrip ‘zekerheid’ voor uitzendkrachten die dagklussen uitvoeren minder rooskleurig is dan je zou mogen verwachten. Dat geldt ook voor andere discussiepunten zoals pensioen en het betalen van belasting en sociale premies. Zo bouw je in lijn met de uitzend-cao pas pensioen op na 26 weken werken via eenzelfde werkgever en zullen degenen die sporadisch via klusplatformen werken ook in dienstverband weinig belasting betalen.

Vervanging

Een ander verschil is terug te vinden in de vraag wie verantwoordelijk is voor vervanging wanneer een werkende is verhinderd of niet op komt dagen. Bij uitzendplatformen is het platform verantwoordelijk voor vervanging, terwijl bij freelance platformen de freelancer hiervoor verantwoordelijk is. Freelance platformen hebben net als uitzendplatformen baat bij tevreden klanten en sturen op twee manieren op een zo laag mogelijke uitval. De eerste strategie betreft een boete: bij een no-show krijg je als freelancer bij menig freelance platform een boete, wat freelancers moet stimuleren om de gemaakte afspraak na te komen. Daarnaast wordt op een profiel van een werkende het opkomstpercentage getoond. Deze start op 100 procent en zal na een no-show dalen, wat impact heeft op de kans dat een werkende wordt uitgekozen door een klant. Aangezien een freelancer zich vrij mag vervangen, faciliteren freelance platformen ook dit proces. Dit doen zij middels het aanbieden van WhatsApp-groepen waar klussen kunnen worden teruggegeven aan de groep of het inbouwen van ruilmechanismen in het platform, waarbij ook de rating van de kwaliteit van vervanging op het profiel van de oorspronkelijke uitvoerder komt te staan. Volgens een van de platformvertegenwoordigers die we hebben geïnterviewd, heeft ongeveer 75% van de freelancers die meer dan 50 ‘gigs’ via het platform uitvoerden, minstens één keer een klus intern doorgezet.

Belangrijke kanttekening is dat wij in bovenstaande alinea alleen spreken over de zichtbare manieren waarop platformen sturen op een lage no-show. Het is voor ons niet duidelijk op welke manier uitzendbureaus hierop sturen en in hoeverre een no-show impact heeft op de kans om een volgende keer te worden ingehuurd. Dit gebrek aan transparantie is bij alle type intermediairs die wij in dit stuk bespreken van toepassing en zou bij platformen kunnen worden ondervangen door het instellen van een ‘algoritme-accountant’. Daarnaast verwachten wij dat de komende jaren, net als in de consumentenmarkt, regelgeving zal worden ingevoerd die platformen verplicht inzicht te geven in de (automatische) besluitvormingsprocessen.

Platform voor uitzendbureau of uitzendbureau als platform?

In dit artikel hebben wij een vergelijking gemaakt tussen uitzend- en freelance platformen, waarbij wij ervan uitgaan dat beiden een ‘platform first’-benadering hanteren. Dit wil zeggen: de gehele transactie verloopt via het platform (de marktplaats) en de rol van het platform is puur faciliterend. Dit is wat wij noemen ‘platform first’, of beter: uitzendbureau als platform.

In de praktijk zien wij dat veel uitzendplatformen, zeker zij die zijn gestart vanuit een bestaande uitzendorganisatie, een strategie hebben die wij omschrijven als ‘platform voor uitzendbureau’. Hierbij is het platform een instrument dat het bestaande matchingproces van de uitzender ondersteunt. Bij een van de onderzochte platformen hadden bijvoorbeeld wel de werkenden, maar niet de klanten toegang tot het platform. Intercedenten gebruiken het platform om processen te vereenvoudigen en te versnellen, maar in de kern verandert er weinig tot niets aan het bedrijfsmodel en -proces van de uitzendorganisatie. Een veilige keuze die relatief snel kan worden geïmplementeerd, maar ook een keuze waarbij nooit de voordelen van de technologische innovatie volledig kunnen worden benut en de klant nooit zelf volledig in controle kan zijn. Dit werpt ook de vraag op in welke mate transactiekosten in het geval van een ‘platform voor uitzendbureau’ echt worden verlaagd.

Welk model uiteindelijk het beste de werkende én de klant bedient, zal zich moeten uitwijzen.

Snelheid en flexibiliteit

Een van de onderwerpen die je in de tabel van verschillen en overeenkomsten tussen uitzend- en freelance platformen had kunnen verwachten, is snelheid en flexibiliteit. Uit onze verkenning hebben wij duidelijke verschillen tussen uitzendbureaus en klusplatformen gevonden en geduid, maar is het verschil in flexibiliteit tussen de beide statuten over het algemeen minimaal. Op het moment dat een werkende bij een uitzendplatform in de A-fase zit, zijn er weinig beperkingen om een werkende flexibel via een platform in te zetten. Op het moment dat een werkende in fase B of C komt, zijn er zowel vanuit de kant van de werkende als vanuit de kant van het uitzendplatform beperkingen in deze flexibiliteit. Het is dan ook de vraag of dit soort platformen voor dagklussen interessant zijn voor werkenden in deze fases.

Wanneer je dieper in het uitzendmodel duikt, zie je dat er nog wel de nodige uitdagingen zijn om dagklussen via platformen te laten lopen middels een uitzendconstructie. In de cao voor uitzendkrachten is geregeld dat een uitzendkracht niet via meerdere arbeidsovereenkomsten na elkaar bij dezelfde klant werkzaamheden kan verrichten. Als een uitzendovereenkomst voor bepaalde tijd – bijvoorbeeld een dag of week – wordt afgesloten en de werkende wil binnen een maand weer via het platform bij dezelfde klant werken, dan moet de looptijd van de nieuwe uitzendovereenkomst minimaal vier weken zijn. Dit betekent dat platformen die (dag)klussen matchen middels het uitzendmodel slechts achter elkaar dagcontracten kunnen afsluiten als de werknemer werkzaamheden verricht voor verschillende opdrachtgevers. Platformen kunnen hier omheen werken door een uitzendovereenkomst met uitzendbeding af te sluiten. Tot en met 2019 was het voor een werkgever niet aantrekkelijk om te werken met een uitzendovereenkomst met uitzendbeding omdat er hogere premies betaald moesten worden. Met de inwerkingtreding van de ‘Wet arbeidsmarkt in balans’ (Wab) in 2020 is deze verplichting komen te vervallen.

Het alternatief voor uitzenders en platformen is dan ook om een uitzendovereenkomst met uitzendbeding af te sluiten met werknemers. Dan geldt de hierboven beschreven beperking niet. Een uitzendovereenkomst met uitzendbeding kent wel een andere beperking: deze eindigt alleen als de opdrachtgever aangeeft dat er geen werk meer is of de uitzendkracht zelf wil stoppen. De werkgever/uitzender kan het contract dus niet op eigen initiatief op een bepaalde datum laten eindigen. Hoewel het uiteindelijk aan de partijen is om hier een afweging in te maken en de meest geschikte contractvorm te kiezen, achten wij en een aantal geïnterviewde experts het zeer waarschijnlijk dat platformen die (dag)klussen matchen, zullen kiezen voor het werken met een uitzendovereenkomst met uitzendbeding.

Hoewel er in hoofdlijnen geen grote verschillen zitten in de snelheid en flexibiliteit die freelance- en uitzendplatformen bieden, zijn er dus wel de nodige nuances aan te merken. In de voorgaande alinea wordt duidelijk dat de huidige uitzendregels niet eenvoudig zijn toe te passen op platformen voor korte (dag)klussen. Dit komt waarschijnlijk doordat uitzendbureaus voornamelijk langere klussen (enkele weken tot maanden) bemiddelen. Daarnaast ligt de focus ook veelal op grote aantallen werkenden. De markt voor hyperflexible dagklussen voor individuele matches was er één die voorheen nauwelijks bestond. Dat is ook niet vreemd: de transactiekosten (loonkosten, administratieve lasten, snelheid) voor een menselijke intercedent wegen immers niet op tegen de marge die op een dagklus wordt gemaakt. Deze klussen werden dan voornamelijk uitgevoerd in de hoop dat de klant ook wel economisch interessante klussen bij het bureau zou neerleggen. Je zou kunnen zeggen dat de huidige uitzendregels en cao geen rekening hebben gehouden met een grootschalige bemiddeling van individuele dagklussen, simpelweg omdat dat voor traditionele uitzendbureaus – zonder gebruik van een platform – financieel niet uit kon en alleen kon worden opgepakt wanneer het verlies op die klussen werd gecompenseerd door andere grotere opdrachten.

Ook zal de juridische complexiteit van het uitzendstatuut impact hebben op de flexibiliteit en complexiteit van het platform: bij het freelance statuut zijn immers veel minder variabelen die vanuit de cao zijn vastgelegd waar rekening mee moet worden gehouden. Daarnaast is het niet ondenkbaar dat het faciliteren van het zelf zoeken van vervanging (in combinatie met de dreiging van een boete) voor een lagere no-show zal zorgen, wat positief is voor de tevredenheid van de klant. In hoeverre dit wenselijk is voor de werkende en wat de daadwerkelijke impact is, dat zal uit verder onderzoek moeten blijken. Het is ook de vraag of de beperkingen van de complexiteit naar aanleiding van een cao al dan niet een probleem vormen dat kan worden opgevangen door technologische innovaties van het platform.

Conclusie

Online klusplatformen en uitzendbureaus verschillen sterk van elkaar in de mate waarin zij de klant de controle (en verantwoordelijkheid) geven in het proces van het vinden van geschikte werkenden voor een (dag)klus. Hiermee lijken zij vooral van toegevoegde waarde te zijn in kortlopende klussen waar snelheid en flexibiliteit vooropstaan, de klant zelf de controle wil hebben en de uitvoering van de klus weinig specifieke vaardigheden vraagt van de werkende. Hierin voorzien platformen door het verlagen van de informatie-asymmetrie en het direct koppelen van klant met werkende zonder tussenkomst van een intercedent, wat zich ook zou moeten vertalen in de (kost)prijs. Hiermee hebben klusplatformen de potentie om een nieuwe markt te creëren van klussen waarvan het voorheen economisch niet rendabel was om via een traditionele weg te bemiddelen.

Hoewel er veel discussie is over de vraag of de werkende in dienst moet zijn van het platform of als freelancer via het platform werkt, hebben wij weinig verschillen gezien qua impact van de status van de werkende op de flexibiliteit en wendbaarheid van het platform en de klus. In dit artikel hebben we getracht de verschillende variabelen en scenario’s te beschrijven. Wat hier vervolgens mee gedaan wordt en de vraag welke scenario’s al dan niet gewenst zijn, dat is en blijft een (politieke) keuze.

In ons onderzoek hebben we vooral gekeken naar verschillen op organisatieniveau. Dit laat veel vragen onbeantwoord, vooral vragen die betrekking hebben op de interesses, attitudes en gedragingen van individuele werkenden. Zo gaven vertegenwoordigers van freelance platformen aan dat hun werkenden gezien hun zelfstandigenstatuut meer ondernemend zijn. Uit ons onderzoek blijkt niet of dit daadwerkelijk het geval is. Daarom kan toekomstig onderzoek vragen beantwoorden zoals:

• Creëren platformen nieuw werk, of wordt bestaand werk in kleine (dag)klussen opgeknipt?
• Zijn freelancers proactiever dan werkenden in loondienst?
• In hoeverre besteden zelfstandige ondernemers op freelance platformen werk uit aan anderen?
• In hoeverre verschillen freelancers en medewerkers van elkaar wat betreft (ervaren) werkzekerheid, pensioensparen en verzekeringen?
• In hoeverre dragen freelancers of freelance platformen zorg voor veilige werkomstandigheden bij klanten, of creërem medewerkers dit zelf?
• Hoe verschilt de arbeidstevredenheid van werkenden via freelance- en uitzendplatformen?

Ook brengt het onderzoek nieuwe vraagstukken omtrent de rol en verantwoordelijkheden van platformen naar boven. Zo is het de vraag in hoeverre uitzendplatformen zich aan hun zorgplicht kunnen houden. Wordt deze zorgplicht ‘uitbesteed’ aan de gebruikers van het platform? Een andere vraag is in hoeverre de matching algoritmes die (freelance) platformen ontwikkelen, kunnen worden gezien als (indirect) alloceren, iets dat voor nu alleen is toegestaan binnen het uitzendstatuut. Wij verwachten dat dit vraagstuk urgenter zal worden op het moment dat (freelance) platformen in meerdere sectoren en voor meerdere functies zullen worden ingezet, waarmee de complexiteit van de matching zal toenemen.

Ons onderzoek heeft ook enkele beperkingen. Zo hebben we een beperkt aantal platformen onderzocht en de interviews met vertegenwoordigers zijn een momentopname. De technologische ontwikkeling gaat snel en wat vandaag de norm is, kan over een aantal maanden of jaren zomaar veranderen. Een tweede beperking is dat onze focus ligt op platformen (marktplaatsen) voor dagklussen in de to-business markt. Wij zijn ons ervan bewust dat de platformisering en digitalisering van de markt van arbeidsbemiddeling en HR (veel) verder gaat dan alleen deze categorie. Zo werken organisaties (voor langere opdrachten) inmiddels ook met FMS (Freelance Management Systemen), VMS (Vendor Management Systeem), DAS (Dynamisch Aankoop Systeem) en eigen inhuurdesks. Daarnaast bieden uitzendbureaus meer dan alleen matching, het is de vraag in hoeverre platformen zich zullen ontwikkelen in het aanbieden van aanvullende dienstverlening richting klant en werkende. Dit grote plaatje valt buiten de scope van deze verkenning, maar is zeker iets dat in verder onderzoek aandacht verdient. Een laatste beperking is dat we met dit onderzoek hebben gekeken naar feitelijkheden en processen, maar niet naar degene waar het om draait: de werkende. En dat is juist degene die platformen, in het ideale geval, centraal zou moeten stellen.

Ondanks de behoefte aan meer onderzoek, hebben we een overzicht gegeven van de overeenkomsten en verschillen tussen uitzendbureaus en online arbeidsplatformen. We hopen dat we door het beschrijven van deze variabelen een bijdrage hebben geleverd aan (de kwaliteit van) het debat rondom platformen in de to-business bemiddelingsmarkt.

Disclaimer: om de onafhankelijkheid van dit onderzoek te garanderen, is dit onderzoek uitgevoerd zonder hiervoor gebruik te maken van externe financiering door uitzendbureaus, online klusplatformen en/of andere belanghebbenden. Wij danken alle geïnterviewden en meelezers voor hun bijdrage!

Uber-chauffeurs eisen meer inzicht in hun eigen data, want kennis is macht. In deze blog omschrijf ik waarom deze rechtszaak zo belangrijk is en welke mogelijkheden er zijn om de verstoorde machtsbalans in de platformeconomie te herstellen.

Online platformen zoals Uber, AirBnb en Thuisbezorgd bepalen als marktmeesters de regels van het ‘spel’. In het geval van platformen voor taxi’s en maaltijdberzorging bepaalt het platform wie welke klus krijgt, tegen welk tarief, wie mee mag doen en wie niet, en ga zo nog maar even door.

Het probleem is dat het platform alle informatie heeft. Een bedrijf als Uber weet precies hoe het zit met vraag, aanbod, tarieven, concurrentie. Kennis is macht en in dit geval ligt al die macht bij het platform. Voor de individuele gebruiker wordt de informatieasymmetrie misschien wel meer dan ooit in stand gehouden. En is het machtsverschil bij platformen die korte klusjes automatisch toewijzen aan aanbieders nog groter dan bij traditionele bemiddelaars.

Een groep Uber-chauffeurs komt daar nu tegen in opstand, schrijft The Guardian. Zij klagen het platform aan, omdat zij vinden dat zij te weinig data krijgen om goede keuzes te maken en inzicht te krijgen in de manier waarop het bedrijf beslissingen maakt over de aanbieders.

Macht in balans

Dit doen de chauffeurs gezamenlijk onder de paraplu van de Worker Info Exchange (WIE). In het verzoekschrift (interessant leesvoer!) omschrijft WIE zich als een non-profitorganisatie die onder andere als doel heeft werknemers en zelfstandigen in de informatie-economie toegang te geven tot de gegevens die tijdens het werk over hen worden verzameld. Een belangrijk doel is de machtsverhouding tussen grote digitale platforms (zoals Uber) en de mensen die deze platforms succesvol maken (de chauffeurs) in balans te brengen.

Er zijn meerdere manieren om te zorgen voor een eerlijkere machtsbalans. Je zou bijvoorbeeld de besluitvormingsprocessen, de algoritmes, inzichtelijk kunnen maken voor een vertrouwde derde partij, een algoritmeaccountant. Deze kan het algoritme controleren op bepaalde variabelen. In een workshop in de zomer van 2019 onderzocht ik deze mogelijkheid met een brede groep stakeholders.

Toegang en bundeling

Een andere oplossing is gebruikers toegang geven tot de data die invloed hebben op hun individuele transacties. Dat is waar de WIE zich voor inzet. Juist voor platformen die de aanbieder als ondernemer classificeren zou dit een no-brainer moeten zijn. Je kunt tenslotte pas echt ondernemen als je toegang hebt tot de data die van invloed zijn op jouw business en transacties. Een goede ondernemer bepaalt namelijk zijn strategie op basis van informatie.

Vervolgens zou je deze data kunnen bundelen (poolen). Op die manier kun je op basis van de gegevens van meerdere aanbieders analyse maken en zo het machtsverschil tussen aanbieders en platform verkleinen.

Werkerscoöperatie

De gedachte om aanbieders samen te brengen bestaat al langer. Ruim een jaar geleden schreef ik in de blog ‘de coöperatie als vakbond 2.0‘ waarom arbeidsrechtadvocaten Jaap van Slooten en Jorinde Holscher pleiten voor de introductie van de werkerscoöperatie. In een paper beschrijven zij dat zo’n coöperatie zzp-platformwerkers kan helpen collectieve (tarief)afspraken te maken met de platformen waar zij voor werken. Op die manier kan een werkerscoöperatie het machtsverschil tussen aanbieders en platformen verkleinen.

Dat is ook een doel van de WIE. Deze non-profit wordt ondersteund door een soort coöperatie: de App Drivers & Couriers Union (ADCU), een vakbond die opkomt voor de belangen van alle private hire drivers & couriers in het Verenigd Koninkrijk. De bond wil bijvoorbeeld meer transparantie over gegevensverwerking door partijen als Uber.

Collectief onderhandelen

En de ADCU is weer aangesloten bij de International Alliance of App Transport Workers (IAATW), een internationale organisatie zet zich in voor digitale rechten voor platformwerkers. Zij hebben een gezamenlijk ‘data trust’ opgericht waarin ze de persoonsgegevens van chauffeurs bijeenbrengen. De inzichten die ze daaruit krijgen kunnen ze gebruiken voor collectieve onderhandelingen.

Deze rechtszaak van WIE tegen Uber levert een belangrijke bijdrage aan de verkenning in hoe het speelveld tussen platformen en gebruikers minder ongelijk kan worden. Anton Ekker, de Nederlandse advocaat die deze zaak voert, vat The Guardian samen: “De app besluit miljoenen keren per dag wie welke rit krijgt: wie krijgt de fijne ritten, wie krijgt de korte ritten. Maar dit gaat niet alleen over Uber. Het probleem is overal. Algoritmes en data geven veel controle, maar de mensen om wie het gaat zijn daar vaak niet bewust van.”

Hierin plaats hij (terecht) deze zaak in een breder perspectief van een groeiende geautomatiseerde besluitvorming en algoritmisch management van werkenden in de breedste zin van het woord. Er zijn nog genoeg vragen en er zullen er vast nog meer bijkomen, maar de enige manier om dit te verkennen is door er iets aan en mee te doen. Daar kan een rechtszaak als deze prima in bijdragen.

Er is de laatste tijd veel te doen over het gebrek aan verantwoordelijkheden van platformen voor de transacties die zij faciliteren. En dan vooral over de vraag waarom hier juridisch zo weinig aan te doen is. Voor de buitenwereld lijkt het net alsof platformen vogelvrij zijn en mogen doen wat zij willen. Voor een deel is dat ook een realiteit. Nog wel en gisteren is een belangrijke eerste stap gezet in brengen van transparantie in de marktmeesterrol die een platform heeft.

Gisteren is de ’platform to business’ verordening ingegaan. In het Nederlands ook wel de ‘‘Verordening ter bevordering van eerlijkheid en transparantie voor zakelijke gebruikers van onlinetussenhandelsdiensten’ genoemd.

Voor wie?

Deze Europese verordening is bedoeld voor platformen die een business als aanbieder en een consument als klant hebben. Het is niet noodzakelijk dat de transactie ook daadwerkelijk via het platform verloopt.

In de kamerbrief van de Rijksoverheid worden de volgende voorbeelden gegeven van platformen die onder de regeling vallen:

• Reserveringsplatforms voor bijvoorbeeld restaurants of kappers;
• Vergelijkingssites voor bijvoorbeeld energiecontracten, vliegtickets of woningen;
• Online marktplaatsen waarop ondernemers producten of diensten aanbieden zoals maaltijden, hotelovernachtingen of kleding;
• Appstores.

En dus ook voor platformen als Uber, Booking, Fiverr, Thuisbezorgd, bol.com, Deliveroo, Amazon, Werkspot en vele, vele anderen.

Of het platform zelf al dan niet in Europa is gevestigd heeft overigens geen invloed op de verplichtingen: op het moment dat de ondernemers (dus ook freelancers!) die hun diensten aanbieden in Europa zijn gevestigd is de verordening van toepassing op het platform. Belangrijke en opmerkelijke uitzondering zijn platformen die een consumer-to-consumer of een business-to-business transactie faciliteren. Deze vallen niet onder deze verordening.

Wat gaat er veranderen?

Kort gezegd moet de verordening zorgen voor transparantie bij online platformen en een effectieve geschillenbeslechting.

Uit de kamerbrief: De belangrijkste punten van de verordening zijn:

• Regels omtrent de algemene voorwaarden;
• Geven van redenen voor opschorting en beëindiging levering van diensten;
• Regels omtrent rangschikking en verschillende behandeling;
• De toegang tot gegevens;
• Het verplichten van een intern klachtenafhandelingssysteem en externe bemiddeling.

De blog vanuit de Rijksoverheid zegt het volgende: “Digitale platforms moeten zorgen dat de algemene voorwaarden helder en makkelijk te raadplegen zijn. Daarnaast moeten platforms transparant zijn over de volgorde van de zoekresultaten, het besluit om een ondernemer van een platform te verwijderen en de behandeling van eigen producten ten opzichte van producten van derden die ook op het platform worden aangeboden.”

Een platform als Uber mag dus volgens deze verordening niet meer zomaar een aanbieder deactiveren. Iets dat, als ik de Facebook groepen van chauffeurs mag geloven, regelmatig tot grote frustratie leidt. En gaat de verordening sterk in op markten waar het platform zowel marktmeester als aanbieder is op het eigen platform.

Zoekmachines

Opvallend is punt 7 in de kamerbrief wanneer het gaat over zoekmachines: “Twee bepalingen in de verordening zijn van toepassing op zoekmachines. De eerste is de bepaling over transparantie van de belangrijkste parameters van de rangschikking van zoekresultaten. De tweede is de bepaling over de manier waarop eigen producten en diensten van de zoekmachine behandelt worden ten opzichte van die van derden. Zoekmachines zijn diensten waarop gebruikers een zoekactie (getypt of gesproken) uitvoeren en waarbij de gebruiker vervolgens alle websites te zien krijgt die een link hebben met de zoekopdracht.”

En dit is niet het enige

De nieuwe verordening klinkt als een goede stap voorwaarts. Het dwingt (bepaalde) platforms tot meer transparantie in hun processen en tot het nemen van meer verantwoordelijkheid.

Hoewel deze verordening dus puur gaat om het beschermen van aanbieders op platformen met een professionele (zakelijke) aanbieder en een consument als klant, staat deze verordening niet op zichzelf. Zo kondigde Mona Keijzer (Economische Zaken en Klimaat) in een Kamerbrief aan dat zij in Europees verband gaat inzetten op meer (wettelijke) verantwoordelijkheden voor de platforms richting consumenten. Iets dat volgens mij past binnen de ’new deal consumers’.

Een goede stap, maar…

In het gehele document van de verordening is bij artikel 5, lid 7, het volgende te lezen: “Om de naleving door onlinetussenhandelsdienstverleners en aanbieders van onlinezoekmachines van de vereisten van dit artikel te bevorderen en ervoor te zorgen dat ze deze ook toepassen, voorziet de Commissie in richtsnoeren voor de in dit artikel genoemde transparantievereisten”. Hoewel de verordening een jaar geleden is aangekondigd en op 12 juli 2020 van kracht is gegaan, zijn de richtsnoeren nog niet gepubliceerd. En weet dus nog geen enkel platform of zij nu wel of niet de juiste stappen hebben gezet om aan de verordening te voldoen. In een update op 12 Juni wordt hier het volgende over gemeld: “The Commission has had to review the original timetable that it proposed for the publication of the guidelines. The Commission is working to expedite their publication as soon as possible.”

Nu blijkt het na wat navraag in Brussel niet geheel ongewoon te zijn dat dit soort processen volgens het boekje gaan: bij het ingaan van de AVG/GDPR schijnt een zelfde situatie zich te hebben voorgedaan. Mij is verteld dat we nog iets geduld moeten hebben en het ingaan van een nieuwe wet altijd wat tijd nodig heeft.

Ik heb zelf ook een rondvraag gedaan bij enkele platformen over de acties die zij hebben ondernomen om compliant te zijn aan de nieuwe verordening. Wat mij opvalt is dat de (hele) grote platformen aangeven alles op tijd op orde te hebben, maar dat de meeste van de middelgrote en kleine platformen voor mijn mailtje of telefoontje nog nooit van de verordening hadden gehoord. Hier is dus nog zeker werk aan de winkel.

Conclusie

Al met al is deze verordening zo op het eerste gezicht een goede stap naar meer verantwoordelijkheid van platformen in hun rol als bemiddelaar tussen vraag en aanbod. De komende maanden en jaren zal moeten uitwijzen of deze stappen het gewenste effect opleveren en of naast het opzetten van de nieuwe wet ook de handhaving effectief kan worden ingezet.

Hier ligt trouwens ook een rol voor belangenorganisaties en vakbonden. In deze blog valt te lezen dat ondernemers, als een platform zich niet aan de regels houdt, de rechter kunnen inschakelen. “Dit kunnen ondernemersorganisaties of -verenigingen ook doen.”

Wat betekenen jouw reviews op platformen zoals Bol.com, eBay of Marktplaats voor potentiële klanten? En wat levert het eigenlijk op als jij je reputatiedata kunt meenemen naar een ander platform? Inzichten van professor ‘Trust in Digital Services’ Timm Teubner, pionier op het gebied van onderzoek naar de portabiliteit van reputatiedata.

Professor Timm Teubner is gefascineerd door de vraag hoe aanbieders op online marktplaatsen hun data mee kunnen nemen naar andere platformen. Zorgen meer reviews van diverse platformen samen voor meer vertrouwen? Welke invloed heeft ‘draagbare’ reputatiedata op jouw online profiel?

Ik sprak Teubner in Berlijn vlak voordat de maatregelen tegen de coronapandemie ieder internationaal bezoek onmogelijk maakten. Deze podcast is de registratie van ons interview over online reputatie en de toegevoegde waarde van dataportabiliteit. In deze blog deel ik mijn meest relevante bevindingen.

Weinig onderzoek naar portabiliteit

Er is weinig bekend over de invloed van zogenaamde ‘portabiliteit’ van reputatiedata. Het beetje onderzoek dat naar dit vraagstuk is gedaan, is uitgevoerd door Teubner. Hij is professor in ‘Trust in Digital Services’ bij de faculteit Economie en Management aan de Technische Universiteit in Berlijn.

Teubner onderzoekt hoe aanbieders op online marktplaatsen hun data kunnen meenemen naar andere platformen, om zo op diverse martplaatsen een vertrouwd profiel te creëren. Op dit moment zit de meeste reputatiedata (denk aan recensies, aantal succesvolle verkopen, levertijd) opgesloten in de platformen waar de data is ‘verdiend’.

Economische impact

Platformdeskundigen vermoeden dat het voor alle betrokken partijen (aanbieder, vrager en platform) beter zou zijn als deze data vrij tussen platformen kan stromen. Oftewel, als jij je eigen data kunt meenemen en inzetten op andere marktplaatsen.

Is dat ook zo? Teubner probeert in de toekomst te kijken en te testen of reputatieoverdraagbaarheid daadwerkelijk economische impact heeft. Als je jouw beoordelingen overdraagt naar een nieuwe platformcontext, hoe betrouwbaar komt dit dan over? In hoeverre accepteren potentiële gebruikers, gasten of kopers beoordelingen van een andere bron?

Deze vragen staan centraal in Teubners onderzoekspaper “Unlocking Online Reputation — On the Effectiveness of Cross-Platform Signaling in the Sharing Economy”. In het tweede paper “Bring your own stars – The economics of reputation portability” kijken hij en zijn medeonderzoekers naar de wisselwerking tussen bestaande en geïmporteerde recensies voor aanbieders op online marktplaatsen.

Geïmporteerde scores hebben effect

Uit beide onderzoeken blijkt dat de geïmporteerde reputatiescores een significant effect hebben op de betrouwbaarheid in de ogen van klanten. Simpel gezegd: als jij op het ene platform reviews laat zien die je op een andere online marktplaats hebt verdiend, kan dat jouw reputatie verbeteren, wat weer leidt tot meer transacties.

Maar de geïmporteerde scores behalen niet het niveau van vertrouwen van de scores die zijn behaald op het platform zelf. Klanten zien zogenaamde ‘on site’-reputatie dus als betrouwbaarder. Toch straalt een profiel met reputatiedata die van een ander platform komt, significant meer vertrouwen uit dan een profiel zonder recensies.

Kortom, de resultaten van de eerste onderzoeken duiden erop dat portabiliteit van reputatiedata bijdraagt aan het vertrouwen van verkopers in de aanbieder. En daarmee helpt het aanbieders dus om op nieuwe platformen sneller aan de slag kunnen.

Waar komt de focus op e-commerce vandaan?

Het valt me op dat Teubner en zijn collega’s voornamelijk onderzoek doen naar e-commerceplatformen. Ook start-ups die dienstverlening ontwikkelen rondom reputatiedata, richten zich meestal op online verkoopplatformen. Er zijn een aantal redenen voor die focus op e-commerce.

Ten eerste is e-commerce een grote markt die de komende jaren alleen maar zal groeien. We bestellen meer en vaker online, zeker in coronatijd. Er komen ook steeds meer aanbieders bij met dezelfde soort producten. En aangezien die verkopers zich niet kunnen onderscheiden met hun aanbod, zullen zij steeds meer differentiëren in prijs en… reputatie.

Sectoroverstijgend

Verder bestaat e-commerce in iedere sector, maar is de dienstverlening van de aanbieders universeel. Hierdoor is het eenvoudig om een rating van bijvoorbeeld boekenverkoop te koppelen aan een review van fietsbandenverkoop.

Bij platformen in de kluseconomie is dat lastiger. Dat jij een goede maaltijdkoerier via Deliveroo bent, zegt weinig over jouw kwaliteiten als barista via een platform als Temper. Oftewel: de ‘cross-platform reputatie-effecten’ zijn bij e-commerce veel universeler dan bij andere type platformen.

Eenvoudig te meten

Tot slot is reputatie binnen e-commerce redelijk eenvoudig te meten. De manier waarop verkopers beoordeeld worden, is vrijwel hetzelfde op alle marktplaatsen. De aanbieder heeft over het algemeen veel invloed op alle variabelen: het product, de communicatie, aftersales en transport.

Als je dit vergelijkt met platformdienstverlening, dan heeft de aanbieder veel minder controle. De maaltijdbezorger heeft bijvoorbeeld geen invloed op de kwaliteit van het eten dat hij bezorgt, het tijdstip waarop het restaurant de maaltijd klaar heeft en de drukte in het verkeer. En toch hebben al die variabelen invloed op de beoordeling van de koerier.

Foutje moet kunnen

Een paar slechte beoordelingen kunnen flinke impact hebben. Teubner spreekt in een van zijn papers over de ‘survivalship bias’. Aanbieders met slechte reviews zijn minder zichtbaar, krijgen minder klanten en verdwijnen na een tijdje van het platform.

Teubner: “Het valt me op dat ik vooral gebruikers met heel erg positieve reviews zie in mijn onderzoek. Het is niet zo dat middelmatige of slechte aanbieders niet bestaan, ze verdwijnen gewoon na een tijdje. Ze verlaten of verwijderen hun account, want ze komen niet af van die slechte beoordeling. Vaak beginnen ze dan maar opnieuw met bijvoorbeeld een andere naam of ander emailadres.”

Profielen met slechte beoordelingen verdwijnen van het platform om vervolgens met een schone lei opnieuw te beginnen. Bij kluseconomie platformen is dat waarschijnlijk lastiger, aangezien een profiel aan een fysieke identiteit is gekoppeld. Daarom zou het voor dit soort platformen een goed idee zijn om ‘een recht om vergeven te worden’ in te bouwen. Teubner is het hier mee eens: “Je zou bijvoorbeeld eens per kwartaal of half jaar een review kunnen verwijderen”, stelt hij voor. “Iedereen maakt weleens een foutje. Dat moet kunnen, ook op online platformen.” Bij platform Meeting Review wordt een score in vijf jaar afgeschreven, wat ook ruimte biedt om fouten te maken en te experimenteren.

Wat vervolgonderzoek ons moet leren

Ieder onderzoek roept weer nieuwe vragen op, zo ook dat van Teubner. Om meer inzicht te krijgen in de toegevoegde waarde van de portabiliteit van reputatiedata voor platformwerkers, is meer specifiek onderzoek nodig. Dit interview geeft in ieder geval belangrijke eerste inzichten om te ontdekken onder welke voorwaarden portabiliteit van reputatiedata van platformwerkers bijdraagt aan het empoweren van deze werker.